„ნდობის აღდგენას ხელს მშვიდობიანი პოლიტიკით ვუწყობთ“
რა ვალდებულებები უნდა შეესრულებინა შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატს ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების დღის წესრიგის 2014 წლის ეროვნული სამოქმედო გეგმის ფარგლებში, რა გაკეთდა და რა ვერ გაკეთდა - ამ საკითხებზე www.eugeorgia.info შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობისა და სამართლებრივი უზრუნველყოფის დეპარტამენტის უფროსს, ნოდარ ტანგიაშვილს ესაუბრა.
- ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების დღის წესრიგის 2014 წლის ეროვნული სამოქმედო გეგმის თანახმად, ხელისუფლებას შესაბამისი ნაბიჯები უნდა გადაედგა ადმინისტრაციულ სასაზღვრო ზოლს მიღმა ვაჭრობის, მოგზაურობის და ინვესტიციების წახალისების მიზნით. გარდა ამისა, ცვლილებები უნდა შესულიყო "ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ" კანონში. რა გაკეთდა, უფრო სწორად, რა ვერ გაკეთდა ამ მიმართულებით და რატომ?
- ამ ჩანაწერის მიზანი არის ის, რომ საქართველომ გადადგას ნაბიჯები და შექმნას ისეთი კანონმდებლობა, რომელიც ადმინისტრაციულ სასაზღვრო ზოლს მიღმა ვაჭრობას, მოგზაურობას და ინვესტიციებს კიდევ უფრო წაახალისებს. თუ, მაგალითად, საქართველოს ხელისუფლება დაინახავს, რომ მის სურვილს, ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების შედეგებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებმა მოსახლეობამაც ისარგებლოს, შესაძლოა, გარკვეული დაბრკოლება შეუქმნას კანონმა "ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ", მაშინ ბუნებრივია, გვაქვს უფლება, რომ მასში ცვლილებები შევიტანოთ. ეს კანონი არის გადახედვის ერთ-ერთი შესაძლო კანდიდატი. არსებობს მთელი რიგი კანონებისა, რომლებშიც იმის მიხედვით, თუ რა საჭიროება დადგება ქვეყნის წინაშე, შესაძლოა ცვლილების შეტანა გახდეს საჭირო. თუმცა, ამ ჩანაწერში აქცენტი მხოლოდ კანონმდებლობაზე არაა.
- 2014 წლის სამოქმედო გეგმაში საუბარია კონკრეტულად "ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონზე" და არა მთელ რიგ კანონებზე...
- შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატის ავტორობით და მთავრობის ინიციატივით პარალმენტში შევიდა ახალი კანონპროექტი. ეს პროცესი ორი წლის წინ დაიწყო. კანონპროექტი პლენარულ სხდომაზე პირველი მოსმენით გავიდა და მომზადებულია მეორე მოსმენისთვის. ახლა პარლამენტზეა დამოკიდებული ამ კანონის მიღება. სახელმწიფო მინისტრმა პაატა ზაქარეიშვილმა მოუწოდა პარლამენტს, რომ კანონის მიღება აღარ გადადონ. ცვლილების თანახმად, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე აკრძალული მიმართულებიდან შესვლისთვის სანქცირების რეჟიმი მსუბუქდება. ამ კანონის მე-4 მუხლის თანახმად ოკუპირებულ ტერიტორიებზე შესვლა შეიძლება მხოლოდ საქართველოს დანარჩენი ტერიტორიიდან. ჩვენი სურვილია, რომ ამ წესის პირველ ჯერზე დარღვევის შემთხვევაში, კანონდამრღვევი დაექვემდებაროს არა სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, როგორც ეს ახლა ხდება, არამედ ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას და დაჯარიმდეს. თუ ის მეორედ ჩაიდენს ასეთ ქმედებას, მეორე ჯერზე იყოს სისხლის სამართლებრივი სასჯელი.
- რა იცვლება ვაჭრობის და ინვესტიციების წახალისების მიზნით?
- ამ კანონში სხვა ცვლილებების ინიცირება არ მომხდარა. თუმცა, შარშან გამარტივდა აკრძალული ეკონომიკური საქმიანობის წარმოებისათვის ნებართვის გაცემის პროცედურა. ნებართვის მისაღებად მთავრობის აქტის გამოცემა აღარ არის საჭირო. ახლა, საკუთარი ბრძანებით ნებართვის გაცემა კონკრეტულ ეკონომიკურ საქმიანობაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს მინისტრსაც შეუძლია, ჩვენს უწყებასთან კონსულტაციის შემდეგ.
- სამოქმედო გეგმის მიხედვით კანონში ცვლილებები წელს უნდა შესულიყო...
- წლევანდელი წელი ჯერ დასრულებული არ არის. ვალდებულება, რომ ადმინისტრაციულ ზოლს მიღმა ინვესტიციები, ვაჭრობა და გადაადგილება წავახალისოთ, არის ზოგადი. ამის ფარგლებში ჩვენ გვაქვს ერთი უფრო კონკრეტული ვალდებულება: უნდა დამტკიცდეს "კონფლიქტით დაზარალებული რეგიონების მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების სახელმწიფო სტრატეგია", რომელიც უწყებათშორისმა კომისიამ უკვე მოიწონა. გადაწყვეტილებების ამორფულად მიღებას სჯობს, იყოს ჩამოყალიბებეული სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა და კონკრეტული ცვლილებები ამ გეგმიდან გამომდინარე განვახორციელოთ, რადგან ამ სტრატეგიაში გაწერილია ეკონომიკური შესაძლებლობების განვითარების და ბიზნესის წახალისების მიმართულებაც.
- ინვესტიციების წახალისებას როგორ აპირებთ?
- ამ მხრივ უკვე ბევრი რამ კეთდება. ზუგდიდთან, რუხში მრავალფუნქციური სავაჭრო კომპლექსის მშენებლობაა დაგეგმილი. ეს წაახალისებს ვაჭრობას ადმინისტრაციული სასაზღვრო ზოლის გადაკვეთით. ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრები ძალიან ბევრი მოქალაქე მოდის ვაჭრობის მიზნით თბილისში, ქუთაისსა და ზუგდიდში. ჩვენი მიზანია, რომ ისინი კიდევ უფრო წავახალისოთ და მათთვის დამატებითი სავაჭრო შესაძლებლობები შევქმნათ.
- ამ სავაჭრო კომპლექსში განსხვავებული სავაჭრო რეჟიმი იქნება?
- პროექტის შესაძლო რისკების შეფასებაზე ახლა მუშაობენ. ამ პროექტს საპარტნიორო ფონდი ახორციელებს. რა თქმა უნდა, ფონდი არ დააფინანსებს ისეთ პროექტს, რომელიც წამგებიანი იქნება. რუხში სავაჭრო კომპლექსის მშენებლობით, ოკუპირებული აფხაზეთის ტერიტორიაზე მცხოვრებ იმ მოსახლეობას, რომელიც ვაჭრობის მიზნით მაგალითად, თბილისში მოდიოდა, ტრანსპორტირების ხარჯები შეუმცირდება. ეს უკვე გარკვეული ეკონომიკური სტიმულია. ოფიციალურად ამას არ აღიარებენ, მაგრამ დანარჩენ საქართველოსთან ვაჭრობის წილი ოკუპირებული აფხაზეთის ეკონომიკაში ძალიან დიდია.
- ერგნეთშიც იყო ასეთი სავაჭრო ცენტრის გახსნის იდეა.
- თავის დროზე ერგნეთის ბაზრობის დახურვით ნაბან წყალს ბავშვიც გადავაყოლეთ. იყო კონტრაბანდის პრობლემა, მაგრამ მეორე მხრივ, ეს ბაზრობა ხალხთა შორის კონტაქტისა და ნდობის აღდგენის მხრივ დიდ საქმეს აკეთებდა. ერგნეთის იდეა მისაღებია. არ აქვს მნიშვნელობა, სად იქნება ასეთი სავაჭრო ცენტრი. შესაძლოა, ის ცხინვალთან ახლოს არ იყოს. მთავარია, რომ ასეთი შესაძლებლობები არსებობდეს. სამწუხაროდ, გადაადგილების თვალსაზრისით ცხინვალის რეგიონი უფრო ჩაკეტილია, ვიდრე აფხაზეთი. თუმცა, შეიმჩნევა პოზიტიური ტენდენცია. ცხინვალის რეგიონიდან ბოლო წლებში ბევრი ადამიანი გადმოდის. ისინი ზოგჯერ ვლადიკავკაზის გავლით შემოდიან. ჩამოდიან ჯანდაცვის მომსახურების მისაღებად, ან ზღვაზე დასვენების მიზნით. ეს ახალი ტენდენციაა. ცხინვალის რეგიონიდან შემომსვლელთა რაოდენობა ბოლო 2 წელში გასამმაგდა.
- 2014 წლის სამოქმედო გეგმაში ხაზგასმულია, რომ საქართველომ უნდა გააგრძელოს ოკუპირებული ტერიტორიების მოსახლეობისთვის უფასო სამედიცინო დახმარების გაწევა და ამავე დროს უნდა განავითაროს მათთვის განათლების მიღების შესაძლებლობები. რა გაკეთდა ამ მიმართულებით?
- ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ოკუპირებული ტერიტორიებიდან ჯანდაცვის მომსახურების მისაღებად ათასობით ადამიანი შემოვიდა. სახელმწიფო რეფერალური პროგრამის ფარგლებში მათთვის საქართველოს ნებისმიერ ქალაქში და ნებისმიერ სამედიცინო დაწესებულებაში მკურნალობა უფასოა. ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობა ამ სქემის შესახებ კარგად არის ინფორმირებული. როგორც წესი, ყველა ის მოქალაქე, რომელიც შუამდგომლობისთვის მოგვმართავს, ფინანსდება. საოკუპაციო რეჟიმთან პრობლემები რომ არ შეექმნათ, მათი ვინაობა კონფიდენციალურია. გარდა ამისა, საქართველოს ხელისუფლება საერთაშორისო ორგანიზაციების მეშვეობით ხელს უწყობს ოკუპირებულ რეგიონებში სამედიცინო სერვისების განვითარებას, მედიკამენტების და ვაქცინების მიწოდებას.
- განათლებას მიღების შესაძლებლობების მხრივ რა განვითარდა?
- გვაქვს სპეციალური ზომები, რომ წავახალისოთ ოკუპირებული რეგიონების მოსახლეობის განათლება დანარჩენ საქართველოში, ან საზღვარგარეთ. ამისთვის მათ აქვთ საქართველოს უმაღლეს სასწავლებლებში კვოტები და იქ ჩაბარების გამარტივებული შესაძლებლობა. აფხაზეთში მცხოვრებ აბიტურიენტებს შეუძლიათ ერთიანი ეროვნული გამოცდები აფხაზურ ენაზე ჩააბარონ. ქართველ თანატოლებთან შედარებით მათ ნაკლები გამოცდების ჩაბარება უწევთ. რამდენიმე ასეთი შემთხვევა გვაქვს. გარდა ამისა, საქართველოს მთავრობა აფინანსებს საზღვარგარეთ სამაგისტრო და სადოქტორო პროგრამებით სწავლას. ამ შესაძლებლობებით სარგებლობა აფხაზებსაც შეუძლიათ და ოსებსაც.
- ერთია შესაძლებლობა და მეორეა ამ შესაძლებლობის გამოყენება. რა იციან მათ ამ შესაძლებლობის შესახებ და თუ იყენებენ მას?
- არ მაქვს სტატისტიკური მონაცემები და ვერ გეტყვით, წვიდა თუ არა ვინმე ამ პროგრამით საზღვარგარეთ. ჩვენ ვზრუნავთ იმაზე, რომ კანონმდებლობა იყოს ხელისშემწყობი.
- როგორ ხდება ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობის ინფორმირება საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების და ვიზის ლიბერალიზაციის სარგებლის შესახებ? სამოქმედო გეგმის თანახმად, თქვენს აპარატს უნდა მოემზადებინა კლიპები და საინფორმაციო ბროშურები აფხაზი და ოსი მოქალაქეებისთვის.
- ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების სარგებლის შესახებ წელს მოვამზადეთ სოციალური კლიპი, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის პრაიმთაიმში, ქართულის გარდა კიდევ 4 ენაზე - სომხურ, აზერბაიჯანულ, აფხაზურ და ოსურ ენებზე გადიოდა. ეს ხდებოდა 2 თვის განმავლობაში, ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერის წინ. კლიპში განმარტებული იყო, თუ რას გულისხმობს ასოცირების შეთანხმება და რა სარგებელს მოუტანს ის საქართველოს მოსახლეობას, მათ შორის ეთნიკურ უმცირესობებს და ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებ მოსახლეობას. ასევე განმარტებული იყო ვიზის ლიბერალიზაციის პროცესის სარგებელიც.
- საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომელსაც ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ვერავინ უყურებს, ეფექტური გზაა ინფორმაციის გავრცელებისთვის?
- გეთანხმებით, ქართული საინფორმაციო საშუალებები იქ ჩახშულია და ვფიქრობთ ინფორმაციის გავრცელების სხვა გზების და მეთოდების გამოყენებაზე. ნატოს და ევროკავშირის საინფორმაციო ცენტრმა ჩვენი დახმარებით საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების სარგებლის შესახებ საინფორმაციო ბროშურები გამოუშვა. გამოვიდა მითები ასოცირების შესახებ და პასუხები ამ მითებზე. აფხაზურ და ოსურ ენებზე ბუკლეტების თარგმნაში ცენტრს ჩვენ დავეხმარეთ. ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მათი გავრცელება კი იმ არასამთავრობო ორგანიზაციების მეშვეობით მოხდა, რომლებსაც თავის მხრივ კონტაქტები აქვთ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მოქმედ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან.
- ინფორმაციის გავრცელების რა კონკრეტულ გზებს განიხილავთ? ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ოკუპირებბულ ტერიტორიებზე მცხოვრებმა მოსახლეობამ იცოდეს რა სარგებელს მიიღებს ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებით და ვიზის ლიბერალიზაციით.
- ბევრი იდეა განიხილება. ამაზე დეტალურად ახლა ვერ ვილაპარაკებ. მთავრობამ ახლა უნდა დაამტკიცოს 2015 წლის სამოქმედო გეგმა. იქნება გარკვეულ სამიზნე ჯგუფებზე ორიენტირებული აქტივობები.
- გქონდათ ამ თემაზე შეხვედრები აფხაზური და ოსური მედიის წარმომადგენლებთან?
- შეხვედრები გვქონდა ეთნიკური უმცირესობით კომპაქტურად დასახლებული რეგიონების მედიის წარმომადგენლებთან. მათ ვესაუბრეთ ასოცირების და ვიზის ლიბერალიზაციის სარგებელზე.
- როგორ გესახებათ კონფლიქტის შედეგად დაშორიშორებულ ხალხთა შორის ნდობის აღდგენა. რა ზომები გატარდა ამისთვის?
- ჩვენი მისიაა, რომ შევქმნათ პირობები ნდობის აღდგენისთვის, სამშვიდობო მოლაპარაკებებისთვის. ჩვენ გვინდა რომ ოკუპირებული ტერიტორიების გარშემო შევქმნათ მშვიდობისა და განვითარების ზონა და მათ დაინახონ ის სარგებელი, რაც ევროინტეგრაციას და მშვიდობას მოაქვს. უნდა განვახორციელოთ ეკონომიკური ნდობის აღგენის პროექტები. ნდობის აღდგენას ხელს ვუწყობთ მშვიდობიანი პოლიტიკით. არსებობს არაფორმალური კომუნიკაციის ბევრი საშუალება და ჩვენ ამ საშუალებებს აქტიურად ვიყენებთ.
- რა არის სამშვიდობო პოლიტიკის შედეგი, რა შეიცვალა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობის განწყობაში?
- ცნობილია, რომ აფხაზეთში საქართველოს და ქართველების მიმართ დიდი სიმპატია არ არის. თუმცა, რუსეთის მიმართ არის შიში და უნდობლობა. ჩვენი მიზანია, რომ დისბალანსი ჩვენს სასარგებლოდ შევცვალოთ და ქართველების და საქართველოს მიმართ კეთილგანწყობა გაიზარდოს. ამას დრო სჭირდება. ვიცით, რომ ოკუპირებული ტერიტორიების მოსახლეობას მოსწონს, რომ საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან აღარ არის აგრესიული რიტორიკა. საქართველო მათთვის აღარ არის მტრის ხატი. თუმცა, ვერ ვიტყვით იმას, რომ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობის განწყობა რადიკალურად შეიცვალა. ჩვენს მიერ გაცხადებული სამშვიდობო პოლიტიკის შედეგია ის, რომ დღეს აფხაზეთში ბევრი ფიქრობს, რომ რუსეთთან ანექსიის ტოლფასი ხელშეკრულების გაფორმების აუცილებლობა არ იყო, რადგან საქართველო საფრთხეს არ წარმოადგენს.
