მეფრინველეები დღგ-სგან გათავისუფლებას ითხოვენ
ფერმერებს, რომელთაც საოჯახო მეურნეობებში 200-დან 2000-მდე ფრთა ფრინველი ჰყავთ, შესაძლოა, მეურნეობების გაუქმება მოუხდეთ. პრობლემა „ცხოველური წარმოშობის სურსათის ჰიგიენის სპეციალური წესია“ , რომელიც ძალაში 2012 წლის 7 მარტს შევიდა და რომლის შესრულებაზე კონტროლის გამკაცრებასაც ხელისუფლება ახლა უკვე გარდამავალი პერიოდის დასრულების შემდეგ, 2015 წლის 1 ივნისიდან აპირებს.
ქათმის ნედლი ხორცი 2015 წლის ივნისიდან სავაჭრო დახლებზე რომ მოხვდეს, ამისთვის მას თან ვეტერინარული მოწმობა - ფორმა N2 უნდა ახლდეს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ქათამი ისეთ სასაკლაოზე უნდა დაიკლას, სადაც საფრთხის ანალიზისა და კრიტიკული საკონტროლო წერტილების (HACCP - Hazard Analysis and Critical Control Point) საწარმოო სისტემაა დანერგილი. ასეთი სასაკლაო საქართველოში მხოლოდ რამდენიმე მსხვილ კომპანიას აქვს, რაიონებში კი თითქმის არსად არის. ფერმერებს, რომელთაც საოჯახო მეურნეობებში 200-დან 5000-მდე ფრთა ფრინველი ჰყავთ, სასაკლაოების არარსებობის გამო, შესაძლოა მეურნეობების გაუქმება მოუხდეთ. ხელისუფლება აცხადებს, რომ არსებული ვითარებიდან ერთ-ერთი ყველაზე პრაგმატული გამოსავალი რამდენიმე მცირე ფერმერის გაერთიანება და საკუთარი, ახალი სტანდარტების შესაბამისი სასაკლაოს გაკეთებაა.
გიგა კოდოევმა, რომელსაც 5 500 ფრთა ქათამზე გათვლილი მეფრინველეობის პატარა მეურნეობა აქვს, ახალი და სტანდარტების შესაბამისი სასაკლაოს მოწყობის ხარჯი და მომავლის პერსპექტივა უკვე გათვალა: "ისეთი სასაკლაოს მოწყობა, სადაც ერთ ჯერზე 400 ქათმის დაკვლას შევძლებთ, სულ მცირე 100 000 ლარი ჯდება. ჩემნაირ ფერმერს ამდენი ფული არასოდეს აქვს, ე.ი. სესხი უნდა ავიღო. სხვა მეფრინველეებთან გაერთიანების შემთხვევაში ეს პრობლემა შესაძლოა, ადვილად მოვაგვაროთ, მაგრამ გაერთიანების გამო ახლა ახალი გამოწვევის წინაშე ვდგებით: ფერმერები, რომელთა წლიური ბრუნვაც 200 000 ლარს არ აღემატება, ამჟამად დღგ-ს გადასახადისგან გათავისუფლებულები არიან. რამდენიმე ფერმერის გაერთიანების შემთხვევაში ჩვენი წლიური ბრუნვა 200 000 ლარს გადააჭარბებს და დღგ-ს გადამხდელები გავხდებით. ეს ნიშნავს იმას, რომ 1 კგ ნედლი ქათამი, რომელიც ახლა 4,80 ლარი ღირს, 5,60 ლარი გახდება. ასეთი ფასით იმპორტულ, გაყინული ქათმის ხორცს კონკურენციას ვერ გავუწევთ, დავიხურებით და სასაკლაოს მოწყობისთვის აღებული სესხიც დასაფარი დაგვრჩება".
როსტომ პაპიძე, ძმასთან, ჯაბა პაპიძესთან ერთად ესპანეთიდან საქართველოში 2007 წელს დაბრუნდა, სოფელ თელეთში 3000 კვ. მ მიწის ნაკვეთი შეიძინა, შპს "როსტერი" დააფუძნა და მეფრინველეობის მეურნეობა ააწყო. დღეს მათ მეურნეობაში 10 000 ფრთა ფრინველი ჰყავთ. შპს "როსტერი" ძირითადად ცოცხალ ქათამს - 1-დღიან წიწილებს, ქათმის საკვებს და საკვებ დანამატებს ჰყიდის. მათი მომხმარებლები ძირითადად ისეთი ფერმერები არიან, რომლებსაც საოჯახო მეურნეობებში 200-დან 2000-მდე ფრთა ფრინველი ჰყავთ. "როსტერის" საინფორმაციო ბაზაში 3000-მდე ასეთი ფერმერი იძებნება. როსტომ პაპიძე აცხადებს, რომ თუ ხელისუფლება მეფრინველეობის დარგში არსებულ პრობლემებს კომპლექსურ ჭრილში არ გაიაზრებს, 3000-მდე ფერმერი და ამ ბიზნესში ჩართული 15 000-მდე ადამიანი სამსახურს და პირდაპირ შემოსავალს დაკარგავს, ბაზარი კი ადგილობრივი წარმოების ნედლი ქათმის ხორცის გარეშე, იმპორტული და გაყინული ქათმის ხორცის ამარა დარჩება: "დამატებული ღირებულების გადასახადის გადახდისგან გათავისუფლებულია სოფლის მეურნეობის ყველა პროდუქტი, მაგრამ არა ქათამი და კვერცხი. ეს ორი პროდუქტი რატომ არის გამონაკლისი, ვერავინ აგვიხსნა. ბაზარზე ამდენი მცირე მეფრინველე იმიტომ გაჩნდა, რომ ხელისუფლებამ მათ გარკვეულ დონემდე შეღავათი მისცა და წლიური 200 000 ლარამდე ბრუნვის შემთხვევაში ისინი დღგ-სგან გაათავისუფლა. ქათმის დაკვლის წესის სავალდებულო შესრულება ასეთ ფერმერებს მძიმე ტვირთად დააწვებათ. ისეთი სასაკლაოს მოწყობა, სადაც HACCP-ის სისტემა იქნება დანერგილი, ათობით ათასი დოლარი ჯდება. მეფრინველე, რომელსაც წელიწადში 200 000 ლარის ბრუნვა აქვს, ინფრასტრუქტურის მოწყობაში 100 000 დოლარს ვერ ჩადებს, ამის საშუალება მას არ აქვს. ბაზარზე არსებული სურსათი რომ უვნებელი უნდა იყოს, ამაზე არავინ დაობს. მაგრამ, იმისთვის, რომ ფერმერებმა ახალი რეგულაციები შეასრულონ, ხელისუფლებამ მათ განვითარების საშუალება უნდა მისცეს: გაათავისუფლონ ნედლი ქათმის ხორცის წარმოება დღგ-ს გადახდისგან და გათავისუფლებული ბიზნესი საკუთარ განვითარებაზე თვითონ იზრუნებს. ალბათ ღირდა იმის გაანალიზება, რატომ აღარ აწარმოებენ ნედლი ქათმის ხორცს "კოდა" და "კუმისი". ძალიან დიდი კომპანიები იყვნენ, კარგად განვითარებულებიც, მაგრამ დღგ-ს გადახდას ვეღარ გაუძლეს".
როსტომ პაპიძეს საკუთარი გათვლები აქვს. ამბობს, რომ მეფრინველეების დღგ-სგან გათავისუფლების შემთხვევაში სახელმწიფო ბიუჯეტი არ იზარალებს. პირიქით, უფრო მეტ შემოსავალსაც მიიღებს: "ამჟამად საქართველოში წლიურად 60 000 ტონა გაყინული ქათმის ხორცი შემოდის. აქედან სახელმწიფოს შემოსავლის სახით ამ ხორცზე დარიცხული დღგ-ს გადასახადი, სულ რაღაც 5 მლნ ლარი რჩება. საქართველოს აქვს შესაძლებლობა, რომ საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან შემოტანილი 60 000 ტონა გაყინული ქათმის ხორცი საკუთარი წარმოებით ჩაანაცვლოს. 60 000 ტონა ხორცი რომ ვაწარმოოთ, 10 000 ადამიანი უნდა დავასაქმოთ. გაყინული ხორცის იმპორტს ადგილობრივი წარმოებით თუ ჩავანაცვლებთ, იმპორტიდან მიღებულ შემოსავალს მინიმუმ ორჯერ მარტო 10 000 ადამიანის ხელფასიდან დაქვითული საშემოსავლო გადასახადი გადააჭარბებს. ხალხიც დასაქმდება, დარგიც განვითარდება და აღარც გაყიდული ქათმის ხორციდან ამოღებული თანხა გავა საზღვარგარეთ".
ვინ უნდა შეასრულოს ახალი რეგულაციები - გეკუთვნის, მაგრამ არ გეკუთვნის
"სურსათის, ცხოველის საკვების უვნებლობის, ვეტერინარიის და მცენარეთა და ცვის კოდექსის" თანახმად, ფიზიკური პირები სახელმწიფო კონტროლს არ ექვემდებარებიან. თუმცა, კანონი მოითხოვს, რომ ბაზარზე არსებული სურსათი ადამიანისთვის უვნებელი იყოს. უვნებლობის გარანტია არის, ის რომ ნებისმიერი სურსათი, მათ შორის ფრინველის ხორციც, დამზადებული, წარმოებული და გადამუშავებული იყოს იმ პირობების დაცვით, რომელიც სურსათის უვნებლობას გარანტირებულად უზრუნველყოფს. შესაბამისად, ყველა მეწარმე, რომელიც ცხოველური წარმოშობის სურსათს აწარმოებს, ვალდებულია, „ცხოველური წარმოშობის სურსათის ჰიგიენის სპეციალური წესი" დაიცვას, რადგან ამ წესის მიხედვით განსაზღვრული მოთხოვნები არის სურსათის უვნებლობის გარანტია.
„ცხოველური წარმოშობის სურსათის ჰიგიენის სპეციალური წესის" მოთხოვნები შედარებით გამარტივებულია იმ პირებისთვის, რომლებიც ოჯახურ მეურნეობას აწარმოებენ და ბაზარს პროდუქტს არასტაბილურად და მცირე რაოდენობით აწვდიან. თუმცა, რა არის "არასტაბილური" და "მცირე რაოდენობა", კანონით განსაზღვრული არ არის.
"თუ ადამიანი სურსათს რაღაც პერიოდულობით აწვდის ბაზარს, ე. ი. ის ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას და არაორგანიზებული მიმწოდებელი არ არის. შესაბამისად, მას აქვს ვალდებულება, რომ გაიაროს შესაბამისი რეგისტრაცია საგადასახადო კუთხით და ბიზნეოპერატორადაც დარეგისტრირდეს. არიან ადამიანები, რომლებიც არაკეთილსინდისიერად იყენებენ ამ შეღავათებს და ქმნიან შთაბეჭდილებას, რომ ისინი სამომხმარებლო ბაზრისთვის არასტაბილური მიმწოდებლები არიან. გარკვეული ფაქტები უკვე გვაქვს. საგადასახადო სამსახურთან ამ საკითხზე აქტიურად ვმუშაობთ. პირები, რომლებიც სტაბილურად, ყოველდღიურ რეჟიმში არიან სურსათის მიმწოდებლები, ვალდებულები არიან სურსათის უვნებლობის კანონებით განსაზღვრული ვალდებულებები და რეგულაციები შეასრულონ", - ამბობს სურსათის ეროვნული სააგენტოს სურსათის უვნებლობის დეპარტამენტის უფროსი კახა სოხაძე.
სოფლის მეურნეობის მინისტრის პირველი მოადგილე ნოდარ კერესელიძე www.eugeorgia.info-სთან საუბარში აცხადებს, რომ სასაკლაოებს და ცხოველური წარმოშობის სურსათის მწარმოებლებს სახელმწიფო ახალი სტანდარტების დანერგვასა და ახალი რეგულაციებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებაში დაეხმარება. "ახალი სტანდარტების დანერგვა ძვირადღირებული პროცესია, რადგან ის კადრების გადამზადებასთან ერთად წარმოების გადაიარაღებასაც მოითხოვს. მეორე მხრივ, ჩვენ ვითვალისწინებთ იმ მოთხოვნებს, რაც ღრმა და ყოვლისმომცველი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმებიდან გამომდინარეობს. ამიტომ, ეს ორი მიმართულება უნდა დავაბალანსოთ. უნდა გამოვიყენოთ ფინანსური და ტექნიკური მხარდაჭერის ყველა შესაძლებლობა, რომ არ დაზიანდეს ბიზნესი და საწარმოები არ დაიხუროს და მეორე მხრივ, ბაზარზე უვნებელი პროდუქციის არსებობა უზრუნველვყოთ. ამ მიზნით ჩვენ უკვე ვაწარმოებთ მოლაპარაკებებს ისეთ ორგანიზაციებთან, როგორებიცაა EBRD და IFC. რაც შეეხება, მეფრინველეობის დარგის დღგ-სგან გათავისუფლების საკითხს, ეს ის თემაა, რომელიც სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ სხვა სამინისტროებთან ერთად უნდა განიხილოს და მთავრობამ ერთობლივი გადაწყვეტილება მიიღოს".
სხვადასხვა სამინისტროებს შორის არაკოორდინირებულ მუშაობაზე საუბრობს ასოციაცია „მომავლის ფერმერის“ თავმჯდომარე რუსუდან გიგაშვილი. "ბოლო წლების განმავლობაში ხელისუფლებამ ბევრი აგრარული პროექტი განახორციელა. სამწუხაროდ, ხშირად ხდება ისე, რომ ერთი პროგრამა მეორის წარმატებას არ უზრუნველყოფს. დავინტერესდი და გავარკვიე, რომ "შეღავათიანი აგრო კრედიტის" პროგრამის ფარგლებში ფრინველების არცერთი სასაკლაოს მოწყობა არ არის დაფინანსებული. გარდა ამისა, გასულ წელს მეფრიბელეობის დარგში 3 მლნ ლარის ოდენობის სესხი გაიცა. სესხის გაცემის დროს ამ ფერმერებს არავინ აუხსნა, რომ რამდენიმე თვეში მათ ახალი რეგულაციების შესრულება მოუწევდათ. პროგრამებსა და სახელმწიფო სტრუქტურებს შორის სწორი კოორდინაცია რომ ყოფილიყო, ასე არ მოხდებოდა," - ამბობს გიგაშვილი.
მთავრობა სასაკლაოების მომსახურების ტარიფს ადგენს
სასაკლაოზე, სადაც HACCP-ის სისტემა იქნება დანერგილი, ქათმის დაკვლის პროცესს ზედამხედველობას სურსათის ეროვნული სააგენტოს ვეტერინარი გაუწევს. მომსახურების გადასახადს სააგენტოს სასაკლაო გადაუხდის, ვეტერინარი კი ხელფასს სურსათის ეროვნული სააგენტოდან მიიღებს.
"სურსათის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაწეული მომსახურების ტარიფს საქართველოს მთავრობის N59-ე დადგენილება ადგენს. ამ დადგენილებით განსაზღვრული იყო ქათმის სასაკლაოს მომსახურების ტარიფის ოდენობაც და ის 1 ფრთა ქათამზე 10 თეთრით იყო განსაზღვრული. იმის გამო, რომ ქვეყანაში ფრინველის სასაკლაოები არ არსებობდა, ეს გადასახადი გაუქმდა. ახლა დადგენილებაში ისევ შედის ცვლილება, რომ ეს საქმიანობა მოხდეს მხოლოდ და მხოლოდ ვეტერინარული ზედამხედველობის ქვეშ და შესაბამისი მომსახურების გადასახადი კი სურსათის ეროვნულ სააგენტოს გადაერიცხოს. სააგენტოს მომსახურების ღირებულება განისაზღვრება დაკლული ქათმის რაოდენობის მიხედვით. ამ გადასახადის ფორმირებაზე ახლა ვმუშაობთ. ამ პროცესში აქტიურ კონსულტაციებს ვაწარმოებთ სხვადასხვა მწარმოებლებთან და ეკონომიკის და ფინანსთა სამინისტროებთან. რამდენად სწორად იქნება განსაზღვრული ტარიფი, ამას სწორედ ეს სამინისტროები გააკონტროლებენ. ტარიფის ზუსტი ოდენობა ჯერ დადგენილი არ არის. სავარაუდოდ, ის 5 თეთრს არ გადააჭარბებს," - აცხადებს www.eugeorgia.info-სთან საუბარში სურსათის ეროვნული სააგენტოს სურსათის უვნებლობის დეპარტამენტის უფროსი კახა სოხაძე.
სასაკლაოსა და სურსათის ეროვნულ სააგენტოს შორის ანგარიშსწორება მომავალში სწორედ ამ ტარიფით მოხდება.
მანანა ვარდიაშვილი
