მსოფლიო ბანკი კრიტიკულ დასკვნას აქვეყნებს, სადაც წერია: "ფინანსური ანგარიშგებების ნიმუშების დეტალურმა შესწავლამ ვერ გამოავლინა ან მეტად უმნიშვნელო გაუმჯობესება დააფიქსირა ბუღალტრული აღრიცხვის და აუდიტის სფეროში 2007 წელს განხორციელებულ შეფასებასთან შედარებით".

ჩვენ ვიწყებთ სტატიათა ციკლს, სადაც თქვენთან ერთად თვალს მივადევნებთ, თუ როგორ ინერგება ბუღალტრული აღრიცხვის, აუდიტის და კორპორატიული მართვის სფეროებში ევროკავშირის კანონებისა და ნორმების აქტების კრებულით (EU acquis communautaire) დადგენილი სტანდარტები. 

2014/56/ EU და 2013/34 EU დირექტივებით საქართველოს მთავრობამ სახელმწიფო საწარმოებში სავალდებულო აუდიტის შემოღების ვალდებულება 2016 წლის 1 იანვრამდე აიღო. ამ ნორმის დროულ ამოქმედებას ითხოვს მსოფლიო ბანკიც, თუმცა ფინანსთა სამინისტროს კანონპროექტი ჯერ ისევ განხილვის სტადიაშია და მასთან დაკავშირებით უამრავი პრეტენზია და კითხვის ნიშანი აქვთ, როგორც პროფესიონალებს, ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციებს, მეწარმეებს და თავად აუდიტორებსაც. ჩვენი მიზანია ვუპასუხოთ კითხვებს, რატომ ვერ შეიმუშავა ფინანსთა სამინსიტრომ ორი წლის განმავლობაში კრიტერიუმები, რომლითაც სავალდებულო აუდიტის ჩატარების უფლების მქონე კომპანიები უნდა განისაზღვროს. როგორ მოხდება საწარმოების კლასიფიცირება ზომების და რისკ ჯგუფების მიხედვით, რის შესაბამისადაც უნდა მოხდეს ფინანსური აღრიცხვის სტანდარტების, აუდიტის მოთხოვნის და ანგარიშგების გამოქვეყნება.შევა თუ არა სახელმწიფო დაწესებულებები, რომელთა მართვის ხარისხთან დაკავშირებით დღეს ძალიან ბევრი კითხვის ნიშანია, ყველაზე მაღალი რისკ ჯგუფის მქონე - Public interest entity-ში და, შესაბამისად, თუ მოეთხოვება მათ ყველაზე მკაცრი მოთხოვნები, ანუ აუდირებული ფინანსური ანგარიშგება და მათი საჯაროდ გამოქვეყნება

    ამ დღეებში საქართველო ვიზალიბერალიზაციისთვის გაწეული საქმიანობის შეფასებას ელოდება. ევროკომისიის წინასწარი კომენტარები მოწმობს, რომ ევროპასთან უვიზო მიმოსვლას წინ არაფერი დაუდგება. რაც წესით, ახალი ბაზრის ასათვისებლად ჩამოსულ ევროპელ ინვესტორებს და დასავლურ ინვესტიციებს ნიშნავს. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, რამდენად თავისუფალ, მოწესრიგებულ და ღია ბიზნესგარემოს დავახვედრებთ მათ. მსოფლიო ბანკის ბოლო ანგარიშში გასულ 7 წელიწადში მთავრობის მუშაობის მიმართ ბევრი პრეტენზიაა გამოთქმული. ირკვევა, რომ ევროდირექტივების შესრულებაში ჩამორჩენაა ბევრი მიმართულებით, ქვეყანაში კომერციული ბანკების გარდა სხვა საწარმოებზე სანდო და საჯარო ინფორმაციიას ვერ მოიპოვებ. ფინანსთა სამინისტრო თავის გასამართლებლად ვადებს იშველიებს, რომელიც 2017 წელს გადის. მსოფლიო ბანკი და ევროკავშირი კი "აუდიტის და ფინანსური ანგარიშგების შესახებ" კანონის სასწრაფო ამოქმედებას ითხოვს.
  ეს ძნელად გასაგები და რთულად დასამახსოვრებელი სათაური ნიშნავს ევროპულ დემოკრატიულ ღირებულებებზე დაფუძნებულ ეკონომიკას, სადაც გამორიცხულია, მთავრობამ არ იცოდეს ათეულობით სახელმწიფო კომპანიის არსებობის ფაქტი, სადაც წაგებაზე მომუშავე სახელმწიფო კომპანიები არ არსებობენ, მსხვილი ჰოლდინგების და კორპორაციების მოულოდნელი გაკოტრება კი გამორიცხულია. ეს კანონი ნიშნავს - განვითარებულ საკრედიტო ბაზარს, შესაბამისად - იაფ ფულს მეწარმეებისთვის და მოქალაქეებისთვის დანაზოგებზე აქციების საშუალებით მიღებულ დივიდენდებს, ნებისმიერი საჯარო ინტერესის მქონე საწარმოს ფინანსურ ანგარიშგებაზე თავისუფალ წვდომას, კვალიფიციურ აუდიტორებს და დასკვნებს, რომელთა სანდოობაც ეჭვს არ იწვევს. 
   გასული საუკუნის 20-იან წლებში აშშ-ში ბირჟის კოლაფსის და დიდი დეპრესიის შემდეგ ქვეყანამ გამოსავალი სწორედ ამ სათაურის ქვეშ მოქცეული ფინანსური ანგარიშგების მკაცრ სიტემაში იპოვა. აშშ -ს დღემდე ყველაზე რეგულირებადი და ლიკვიდური აუდიტორული სფერო და მყარი ფინანსური სისტემა აქვს. მოგვიანებით, მას მხარი ევროპამ აუბა. დღეს უკვე ინფორმაციის გასაჯაროებას და მკაცრი ფინანსური წესრიგის დამყარებას ვატიკანი გეგმავს. ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერის შემდეგ ჯერი ახლა საქართველოზეა.

შობის წინ კათოლიკური სამყარო რომის პაპის ფრანცისკეს უპრეცედენტო გადაწყვეტილებამ გააოცა. ვატიკანის ფინანსური სკანდალებით შეწუხებულმა პაპმა, კათოლიკური ეკლესიის არსებობის ისტორიაში პირველად ფართომასშტაბიანი აუდიტის ჩატარება ბრძანა, "რათა სრულად შემოწმდეს ვატიკანის ეკლესიის სიმდიდრე, ფინანსები, ხარჯები და აღიკვეთოს მფლანგველობა". ფრანცისკმა ამ მიზნით მსოფლიოს „დიდი ოთხეულიდან“ ერთ-ერთი ყველაზე ავტორიტეტული აუდიტორული კომპანია "PricewaterhouseCoopers(PWC)" დაიქირავა. შემოწმება ყველა სახის ფინანსურ ინვესტიციებს, უძრავ ქონებასა და კულტურული ღირებულების აქტივებსაც შეეხება.

დემოკრატიული შეხედულებებითა და განსაკუთრებული ასკეტიზმით ცნობილ ფრანცისკეს არც აქამდე დაუკლია მეცადინეობა, შეეკვეცა უზომოდ გაბერილი ხარჯები და ის ფუფუნება, რომელშიც ბევრი კარდინალი ცხოვრობს. მან საამისოდ მაგალითიც მისცა სხვებს, როცა მისი წინამორბედის ბენედიქტეს დატოვებულ ძვირფას ავტომანქანებზე, მსახურთა დიდ არმიასა და რენესანსის ეპოქის შედევრებით მორთულ უზარმაზარ აპარტამენტებზე უარი თქვა. ეკლესიის წიაღში მეტი გამჭვირვალეობისა და ფინანსური წესრიგის დამყარებისკენ მოწადინებულ ფრანცისკეს მაშინ რომის ბიუროკრატიული სტრუქტურები დაუპირისპირდნენ, მაგრამ ახლა, როცა პრესაში გამოქვეყნებულ კონფიდენციალურ დოკუმენტებზე დაყრდნობით, მფლანგველობისა და კორუფციის ბრალდებით ვატიკანის ხუთი მსახური პასუხისგებაში მიეცა, 78 წლის პაპის ინიციატივას ვეღარავინ შეეწინააღმდეგა.

"ბლუმბერგის" ინფორმაციით აუდიტმა მუშაობა 2015 წლის აქტივების შემოწმებით დაიწყო. "ფრაისვოთერჰაუსკუპერსის" ექსპერტებმა პასუხი უნდა გასცენ კითხვებს რამდენად სწორადაა შეფასებული ვატიკანის მთლიანი აქტივები 3 მილიარდ ევროდ, მაშინ როცა ვატიკანის ბანკის ანგარიშგების თანახმად საბანკო ანაბრები, მართვის ქვეშ არსებული აქტივები და კლიენტების ფინანსური მინდობილობები საერთო ჯამში 6 მილიარდ ევროს აღწევს. პრესაში გაჟონილი სკანდალური ინფორმაციის თანახმად კი ვატიკანის აქტივების რეალური ღირებულება სინამდვილეში ბევრად აღემატება ბანკის საბუღალტრო ანგარიშგებაში ასახულ მონაცემებსაც. აუდიტის საბოლოო დასკვნა საძირკვლად ჩაეყრება ვატიკანის განახლებულ გრძელვადიან ფინანსურ გეგმას და საშუალებას მისცემს კათოლიკურ ეკლესიას ეფექტურად მიუდგეს ფინანსურ გამოწვევებს და გაარკვიოს, დამატებით რა რაოდენობის რესურსის გათავისუფლება შეიძლება ეკლესიის საქველმოქმედო საქმიანობის სასარგებლოდ.

   ვატიკანის მაგალითი მოწმობს, რომ ევროპაში პრაქტიკულად არ არსებობს ინსიტუცია, სადაც გამჭვირვალება და ანგარიშგება უმაღლეს რანგში არ არის აყვანილი. ევროპული სახელმწიფოების ცხოვრების წესთან დაახლოება, რაც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ორგანიზაციების, კომპანიების და სხვადასხვა დაწესებულებების ანგარიშგების და გამჭვირვალების უმაღლეს სტანდარტებს გულისხმობს, დღეს საქართველოში უკიდურესად ნელი ტემპით მიმდინარეობს. ამას ადასტურებს მსოფლიო ბანკის ახალი დასკვნაც, რომელმაც აუდიტისა და ფინანსური აღრიცხვა-ანგარიშგების სფეროს რეფორმირების ხარისხი და ტემპები შეისწავლა.
   დიპლომატიური ენის მიუხედავად, მათი შეფასებები ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების თაობაზე ცხადზეცხადია: "მთავრობის მხრიდან ხელმძღვანელობა და თანამშრომლობაა საჭირო რეფორმის სათანადო ტემპის მისაღწევად. რეფორმის ამჟამინდელი პროცესი ჩამორჩება და მას სჭირდება ლიდერი. საქართველოს მთავრობამ და კერძოდ კი ფინანსთა სამინისტრომ უნდა იკისროს წამყვანი როლი."
    მსოფლიო ბანკის მისიის წინა ანგარიში 2007 წელს გამოქვეყნდა, აუდიტის სფეროს რეფორმის აუცილებლობაზე რეკომენდაციები და რჩევები საქართველოს მთავრობამ მაშინაც უხვად მიიღო. რვა წელი გავიდა და მსოფლიო ბანკის შეფასებით 28 რეკომენდაციიდან შესრულებულია მხოლოდ ერთი, თვრამეტი ისევ შესასრულებელია, ცხრაზე კი ახლა მუშაობენ, ან კანონი მიიღეს და ამოქმედება გადაავადეს.
    ოთხმოცგვერდიან დასკვნაში ყველა აბზაცში შეხვდებით ერთ ან რამდენიმე ასეთ ჩანაწერს: "აღინიშნება ჩამორჩენა ამ და სხვა ძირითად სფეროებში... 2016 წლის იანვრიდან სავალდებულო აუდიტი უნდა ჩატარდეს სავალდებულო აუდიტის განმახორციელებელი რეგისტრირებული აუდიტორების მიერ... საქართველოს აუცილებლად სჭირდება აუდიტის საზოგადოებრივი ზედამხედველობის შემოღება...2012 წლის ბუღალტრული აღრიცხვის და აუდიტის კანონის განხორციელება ისევ გარდამავლ ფაზაშია... მნიშვნელოვანია, რომ 2012 წლის ბუღალტრული აღრიცხვის და აუდიტის კანონის ეს კრიტიკული დებულებები ამოქმედდეს შემდგომი გადავადების გარეშე და სხვ."
   ევროკავშირის დირექტივის შესრულებაზე პასუხისმგებელი ფინანსთა სამინისტრო www.eugeorgia.info-სთან მსოფლიო ბანკის დასკვნის კომენტირებასა და პასუხისმგებელ პირთან შეხვედრაზე უარს აცხადებს. ორგვერდიანი წერილობითი პასუხი კი მხოლოდ სამუშაო პროცესს და მათ სურვილს აღწერს, დროულად დაუახლოვნენ ევროსტანდარტებს. იძლევიან დაპირებას, რომ ევროდირექტივების შესასრულებლად გამოყოფილ ვადებში, რომელიც 2017 წლის 1 სექტემბერს იწურება, ჩაეტევიან. ერთადერთი კონკრეტული ინფორმაცია ისაა, რომ ბუღალტრული აღრიცხვისა და ფინანსური ანგარიშგების აუდიტის შესახებ ახალი კანონპროექტის სამუშაო ვერსია მომზადდა და ახლა სხვა უწყებების შეფასებებს ელიან. თუმცა გასათვალისწინებელია ისიც, რომ 2012 წელს მიღებული მსგავსი შინაარსის კანონის ბევრი დებულება დღემდე არ ამოქმედებულა. ისევე, როგორც არ შექმნილა აუდიტორული საქმიანობის მარეგულირებელი დამოუკიდებელი სტრუქტურა, რომელიც დააწესებდა აუდიტის სტანდარტებს, გასცემდა აუდიტორის ლიცენზიას, დარღვევების შემთხვევაში მიიღებდა შესაბამის ზომებს და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, უზრუნველყოფდა მათ მიერ გაცემული დასკვნის სანდოობას და მომსახურების მაღალ ხარისხს.
  დღეს აუდიტის საზოგადოებრივი ზედამხედველობის ნაცვლად ეს სფერო თითქმის მთლიანად თვითრეგულირებადია და შესაბამისად, მსოფლიო ბანკის დასკვნით: "ფინანსური ანგარიშგებების ნიმუშების დეტალურმა შესწავლამ ვერ გამოავლინა ან მეტად უმნიშვნელო გაუმჯობესება დააფიქსირა ბუღალტრული აღრიცხვის და აუდიტის სფეროში 2007 წელს განხორციელებულ შეფასებასთან შედარებით".
    ინტერესთა კონფლიქტის და პროტექციონიზმის თავიდან აცილების მიზნით ამერიკული და ევროპული მოდელები აუდიტორული საქმიანობის ორმაგ რეგულაციას ითვალისწინებს. ერთი დამოუკიდებელი ორგანო გასცემს აუდიტორის ლიცენზიას და ადგენს საქმიანობის სტანდარტს, მეორე კი უზრუნველყოფს მათ მიერ მომზადებული დასკვნების შერჩევით გადამოწმებას და საჯაროობას. სამომავლოდ საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო ყველა ფუნქციის ერთი ორგანოსთვის გადაბარებას გეგმავს და სავარაუდოდ, ის სამინისტროსთან დაკავშირებული უწყება იქნება.
     რაც შეეხება დღევანდელ პრაქტიკას: ამჟამად ფინანსთა სამინისტრო მხოლოდ იმ აუდიტორულ კომპანიებს განსაზღვრავს, ვისაც სახელმწიფო ქონების შეფასების ექსკლუზიური უფლება აქვს. 2012 წელს სიაში 14 კომპანია შეიყვანეს. მას შემდეგ კი მესამე წელია, სხვა აუდიტორულ კომპანიებს ნუსხაში ჩასმაზე იმ მოტივით ეუბნებიან უარს, რომ არ არის განსაზღვრული კრიტერიუმები, რომელთა საფუძველზეც აუდიტორული კომპანიების შერჩევა უნდა მოხდეს. კონკურენციის სააგენტო მიიჩნევს, რომ მთავრობის მიერ აუდიტორული დასკვნის გამცემ პირთა შერჩევის მოქმედი წესი წინააღმდეგობაში მოდის "კონკურენციის შესახებ" საქართველოს კანონთან. "კონკურენციის შესახებ" კანონის მიღება და კონკურენციის პოლიტიკის რეფორმა საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების (DCFTA) ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო.
   ასოცირების ხელშეკრულების თანახმად, ხელისუფლება ვალდებულია ბაზარზე კომპანიების თავისუფალი დაშვება და მათი თანასწორუფლებიანობა უზრუნველყოს. კითხვებს ისიც აჩენს, რომ კომპანიების შერჩევის კრიტერიუმების არარსებობა ხელისშემშლელი ფაქტორი აღმოჩნდა მსოფლიოში სიდიდით მეცხრე საბუღალტრო ასოციაცია Morison International-ის ექსკლუზიური წევრი კომპანიისთვის საქართველოში და არ აღმოჩნდა მაგალითად, შპს "ცოდნისათვის", რომელიც ნუსხას 2014 წლის 17 იანვარს დაემატა. საერთაშორისო აუდიტორული ასოციაცია Morison International-ის ექსკლუზიური წევრი კომპანიის, შპს "აუდიტი და ბიზნეს კონსალტინგის" პარტნიორი მიხეილ აბაიაძე www.eugeorgia.info-სთან საუბარში აცხადებს, რომ აუდიტურ და საკონსულტაციო ბაზარზე კომპანიის თავისუფალ შესვლას სახელმწიფო ზღუდავს. მთავრობა დაჩქარებული წესით იღებს მეორეხარისხოვან რეგულაციებს და არ ადარდებს, რომ კანონის დარღვევით, ამჟამად საქართველოს აუდიტური ბაზრის თითქმის 80%-ს 14 კომპანია აკონტროლებს. მიხეილ აბაიაძემ ფინანსთა სამინისტროსთან მოლაპარაკების ყველა რესურსი ამოწურა და ახლა სასამართლოს გადაწყვეტილებას ელის. ამ განაჩენს მის ბედქვეშ მყოფი სხვა აუდიტორული კომპანიებიც დიდი ინტერსით ელოდებიან.

  და მაინც, ამ პრობლემებს ან საერთაშორისო ვალდებულებებს რომ თავი დავანებოთ, რატომაა საჩქარო ბიზნესის განვითარებისთვის ფინანსური ანგარიშგების აუდიტის შესახებ კანონის სასწრაფო ამოქმედება: ეკონომისტები ერთხმად აღიარებენ, რომ ინვესტორები უფრთხიან ისეთ ქვეყანაში შესვლას, სადაც არ არსებობს მათთვის მნიშვნელოვანი ინდიკატორი-გამჭვირვალე ფინანსური ანგარიშგება. ცივილური საფინანსო გარემოდან საქართველოში ჩამოსულ უცხოელ და განსაკუთრებით ევროპელ ინვესტორს აქ ხვდება გაუმჭვირვალე გარემო და ჩაკეტილი სივრცე. საწარმოს კეთილსინდისიერების შესამოწმებლად (მოგება, ზარალი, ფასწარმოქმნა, ფინანსური ბალანსი) ინფორმაციის მოპოვება საჯარო ონლაინ პორტალზე არ შეუძლია. გამოდის, რომ ის მფლობელის პატიოსან სიტყვას უნდა ენდოს.

  დღეს მოქმედი კანონმდებლობით საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებულნი მხოლოდ კომერციული ბანკები, ბირჟის მონაწილეები და სადაზღვევო კომპანიები არიან და აქედანაც მსოფლიო ბანკის შეფასებით, "მხოლოდ კომერციული ბანკების ფინანსური ანგარიშგებებია საჯაროდ ხელმისაწვდომი. აღნიშნულის საპირისპიროდ, რეგულირებას დაქვემდებარებული სხვა პირების ფინანსურ ანგარიშგებებთან წვდომა შეზღუდულია, მიუხედავად იმისა, რომ მათ მოეთხოვებათ აღნიშნული ფინანსური დოკუმენტების საჯარო ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა".
    მსოფლიო ბანკისა და ევროკავშირის დირექტივების მიხედვით კი ნებისმიერი ბუნდოვანების გამორიცხვის და ქვეყანაში ფინანსური რყევების თავიდან აცილების მიზნით, პირველ რიგში სწორედ ყველაზე მაღალი რისკჯგუფის მქონე ბიზნესები უნდა განისაზღვროს, რომელთაც დიდი გავლენა აქვთ ეკონომიკაზე და მათი გაკოტრების შემთხვევაში აქციონერებთან ერთად უამრავი სხვა ადამიანიც დაზარალდება. "უნდა დაწესდეს მოთხოვნა, რომ საქართველოს ეკონომიკისთვის მნიშვნელოვანი ყველა კომპანია, ე.ი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე კომპანიები (PIE) და დიდი საწარმოები ბუღალტრული აღრიცხვის დირექტივის შესაბამისად, ინტერნეტის მეშვეობით ან ასლების უფასოდ გავრცელებით, სრულად აქვეყნებდნენ აუდიტორის მიერ შემოწმებულ საკუთარ ფინანსურ ანგარიშგებებს აქციონერთა საერთო კრებამდე გონივრული პერიოდის განმავლობაში", -მიიჩნევენ მსოფლიო ბანკის ექსპერტები. კაპიტალის მოცულობის და დასაქმებული ადამიანების რაოდენობიდან გამომდინარე შედარებით ლიბერალური მიდგომებია საშუალო, მცირე და მიკრო საწარმოებისთვის.
   კიდევ ერთი სერიოზული პრობლემა, რასაც ევრორეგულაციების ამოქმედება მოაგვარებს, საფონდო ბაზრის ამუშავება და აქციების დაბანდების გზით მეწარმეებისთვის იაფი ფულის შოვნის შანსია. მსოფლიო ბანკის დასკვნის მიხედვით, "საქართველოს კაპიტალის ბაზარი საკმაოდ ზედაპირულია საბანკო სექტორის დომინირების პირობებში... ქართული ბანკების მომგებიანობა ევროპის და ცენტრალური აზიის უმაღლეს მაჩვენებლებს შორისაა. ისინი ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებენ პოტენციური და არსებული მსესხებლების მიერ წარდგენილი ფინანსური ანგარიშგებების ადეკვატურობას და ძირითადად სესხის უზრუნველყოფას ეყრდნობიან. გირაოსთან დაკავშირებული მოთხოვნები საქართველოში საშუალოდ მოთხოვნილი სესხის მოცულობის 223%-ია და ნაწილობრივ გამოწვეულია, მსესხებლების მიერ წარმოდგენილი ფინანსური ინფორმაციის არასაიმედოობით და გაუმჭვირვალობით."

"ახლა მთელი ფული კომერციული ბანკების და დიდი მონოპოლისტი კომპანიების ხელშია, რამდენიმე ოლიგარქიული, ძირითადად ოფშორში გადახვეწილი სისტემა მდიდრდება. რა თქმა უნდა აუცილებელია, მაგრამ მხოლოდ ანგარიშვალდებული საწარმოები და ფინანსური ანგარიშგების მოწესრიგება ანტიმონოპოლიური კანონის რეალურ ამუშავებამდე, სიკეთეს ვერ მოიტანს", -აცხადებს საქართველოს საინვესტიციო ჯგუფი პლიუსის სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე დავით ასლანიშვილი, რომელიც სისტემური რეფორმის დაჩქარების მომხრეა: "ანგარიშვალდებული საწარმო ჭირდება კონკურენტულ გარემოს! როცა არის ფულის დასაბანდებლად არჩევანის საშუალება! საქართველოში არჩევანის საშუალება ჯერჯერობით არ გვაქვს. ამ კანონის ამოქმედებას პირველ რიგში სწორედ მონოპოლისტები შეეწინააღმდეგებიან. ასე შეიქმნა აიფონი, მაიკროსოფტი, გუგლი, ფეისბუქი. აქ რომ დაბადებულიყო სტივ ჯობსი, ცუკერბერგი ან ბილ გეიტსი სხვა გზა არ ექნებოდათ, უნდა აეღოთ იარაღი და ტყვია დაეხალათ შუბლში. იდეების განხორციელების და ბიზნესის გაკეთების საშუალება მათ არ ექნებოდათ. ერთადერთი საშუალება აქ რა არის? წავიდეს კომერციულ ბანკში. იქ სად მიდის ?—ბროკერთან. ბროკერი რას აკეთებს? უშვებს ფასიან ქაღალდებს, ანგარიშვალდებული საწარმოებიდან აგროვებს ინფორმაციას, აწვდის მას თავის წრეს ანუ ნეთვორქს, ბიზნესს, იძებნება სარისკო ინვესტიციების ფული და იწყება იდეის განხორციელება. ასე შეიქმნა ფეისბუქი, აიფონი, ვინდოუსი. 15 მილიარდი დოლარის სესხები აქვთ გაცემული კომერციულ ბანკებს და 300 მილიარდი ლარის ქონება უდევთ გირაოში. თუ სასწრაფოდ ძირეული რეფორმა არ დაიწყო, ასე ეკონომიკა ვერ განვითარდება".
  საპარტნიორო ფონდის ფინანსური დეპარტამეტის დირექტორის მოადგილე, წარსულში ერნსტ ენდ იანგის (Ernst & young) აუდიტორი სოსო მამუკელაშვილიც ადასტურებს, რომ ამ პირობებში ფინანსური ბაზარი ფაქტიურად უუნაროა, კომერციული ბანკები დიდ თავკომბალად გადაიქცნენ და სესხის სანაცვლოდ გირაოში მინიმუმ 2-ჯერ უფრო ძვირ ქონებას იდებენ. ამიტომ მათ იაფი ფულის მოზიდვა საერთაშორისო ბირჟებიდან უწევთ. საქართველოში კაპიტალის ბაზრის გაცოცხლება კი საპარტნიორო ფონდის პროექტებს უფრო ეფექტურს გახდიდა. " ჩვენი მუშაობის პრინციპია, შევქმნათ წარმატებული ბიზნესმოდელები და მათი დროული რეალიზება მოვახდინოთ. არალიკვიდური ბირჟის ნაცვლად საქართველოში მოქმედი ბირჟა რომ არსებობდეს, მოგებაზე გასვლის შემდეგ აქციებს აქ განვათავსებდით და პროექტებიდან გამოსვლა გაგვიადვილდებოდა. ამიტომაა მნიშვნელოვანი ძლიერი ფინანსური ანგარიშგების სისტემა,"- ამბობს www.eugeorgia.info-სთან მამუკელაშვილი.
    დაბოლოს, ყველაზე შემაშფოთებელი მონაცემები, რასაც ახალი კანონის ამოქმედება შეუძლებელს გახდის, ესაა გადასახადის გადამხდელთა ფულით დაფუძნებული სახელმწიფო საწარმოების არაეფექტური მართვა და ჰაერში გაბნეული მილიარდები. საუბარია იმ საწარმოებზე, რომელთაც არც სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვთ და არც ბაზრის სტიმულირება შუძლიათ. მაგალითად ისევ ევროპის ორი ქვეყანა მოვიყვანოთ: ირლანდიაში სულ 60-მდე სახელმწიფო საწარმოი დაფუძნდა და ძირითადად ფუნქციონირებს ენერგეტიკის, წყალმომარაგების, მყარი ნარჩენების გადამუშავებისა და სატრანსპორტო მომსახურების სექტორებში. შვედეთში - კომუნიკაციების, ენერგეტიკის, საბანკო მომსახურების და კულტურის სფეროებში და მათი რაოდენობა 55-ს არ აღემატება. ამ ფონზე კი საქართველოში 344 დიდი სახელმწიფო საწარმოა (იგულისხმება მხოლოდ სახელმწიფოს და არა - თვითმმართველობების მმართველობაში მყოფი საწარმოები). მსოფლიო ბანკის ინფორმაციით: "სულ სახელმწიფოს მფლობელობაში არსებობს დაახლოებით 2200 სააქციო საზოგადოება, რომელთაგან 257 –ს მოეთხოვება ფინანსური ანგარიშგებების წარდგენა. გასული სამი წლის განმავლობაში „ანგარიშვალდებული“ საწარმოების დაახლოებით მხოლოდ 25% წარადგენდა ფინანსური ანგარიშგებებს და ბევრი მათგანი არ ასრულებდა მოთხოვნებს. ბევრ შემთხვევაში ფინანსური ანგარიშგებების წარდგენა არ ხდება და შესაბამისი უწყებები ხარჯავენ დროს და რესურსებს ანგარიშვალდებული საწარმოების არსებობის დადგენაზე და საბაზისო ფინანსური ინფორმაციის მოპოვებაზე."
    ის, რაზეც მსოფლიო ბანკის დასკვნაში დელიკატურად მიანიშნეს, გაცილებით მწვავედ შეაფასა სახელმწიფო აუდიტის სამსახურმა, რომელმაც ეკონომიკის სამინისტროს ქონების მართვის სააგენტოს რევიზიის დროს შემთხვევით 75 "ჩრდილოვანი სახელმწიფო საწარმო" აღმოაჩინა. მათ არსებობაზე ეჭვი აქამდე არავის გასჩენია და შესაბამისად, არც არავის შეუმოწმებია. "არ არსებობს ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი საწარმოების სია. არ არსებობს რაიმე ტიპის რეგულაციები, რომელიც ამ საწარმოების ხელმძღვანელთა ხელფასებს დაარეგულირებდა. არსებობს 75 ჩრდილოვანი საწარმო, რომელიც არ შედის სააგენტოს სიაში და ამასთანავე წარმოადგენს სახელმწიფო საწარმოს,"- სახელმწიფო აუდიტის სამსახურში ჩრდილოვანი საწარმოების სიას არ აკონკრეტებენ, თუმცა ზოგადი მინიშნება ვარაუდების საბაბს ნამდვილად იძლევა: "მკაფიო ხედვისა და კრიტერიუმების არარსებობის გამო, საქართველოში მიღებული პრაქტიკაა ისეთი საწარმოების დაფუძნება, რომლებსაც სახელმწიფოსათვის არც სტრატეგიული მნიშვნელობა ჰქონდათ და არც ბაზრის სტიმულირება შეეძლოთ, მაგალითად, სახელმწიფო საწარმოების ფორმირება მეფუტკრეობის, მეტეოროლოგიური მომსახურების, ლუდისა თუ სხვა მეზობელ ინდუსტრიებში".

  ეკონომიკის სამინისტროში ჩატარებული რევიზიის შედეგად გაირკვა, რომ მსგავსი შინაარსის სახელმწიფო საწარმოების აბსოლუტური უმრავლესობა წამგებიანია, თუმცა მთავრობა მათ ლიკვიდაციას არ ჩქარობს. წამგებიანი საწარმოების ხელმძღვანელები დღეის მდგომარეობით სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ხელფასის სახით ყოველთვიურად იღებენ ათასობით ლარს. საერთაშორისო პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ასეთი საწარმოები ტვირთი იქნება სახელმწიფოსთვის მანამდე, სანამ გამჭვირვალე ფინანსური ანგარიშგება ქვეყანაში სავალდებულო არ გახდება.


ეკა სარია