სამკურნალო მცენარეების საექსპორტო პოტენციალი
რა არის არამერქნული ტყის პროდუქტი?
არამერქნული ტყისპროდუქტებიმოიცავსტყეშიარსებულყველასახისბიოლოგიურპროდუქტსგარდახისმერქნის. არამერქნულიტყისპროდუქტებსგანეკუთვნება, ყველასახისსამკურნალოსამედიცინოდასაკვებიმცენარეები, როგორიცაა: კოწახური, თხილი, შინდი, კუნელი, კომში, ლეღვი, კაკალი, წყავი, მაჟალო, ზღმარტლი, თუთა, ტყემალი, კვრინჩხი, ბროწეული, პანტა, ნუში, ასკილი, ჟოლო, მოცხარი, უნაბი, მოცვი, მაყვალი, პანტა, ჯონჯოლი, ბამბუკი, სატაცური, დეკა, პანტა, სოკო, ასევეარამერქნულიტყისპროდუქტებშიშედისფიჩხი, ქერქი, ნეშომპალა, გირჩი, ტყისმიწა, ტორფი, ფუტკარიდასხვა.
არამერქნული ტყის პროდუქტები გამოიყენება საკვებად, საკვების დანამატად, კოსმეტიკაში, ფარმაკოლოგიაში, მეცხოველეობის საკვების დანამატად, სხვადასხვა სახის ხელთნაკეთობების და საწვავის დასამზადებლად. არამერქნული ტყის პროდუქტებისგან შეიძლება დამზადდეს ჩირი, წვენი, მურაბა, ჯემი, ლუდი, ბურახი, ზეთი, წნილები, ეთერზეთი, სამკურნალო საშუალებები, არომატიზირებული ჩაი და სხვა.
სამკურნალო მცენარეები
სოფლად მცხოვრები მოსახლეობის კეთილდღეობა დიდწილად დამოკიდებულია ველურად მზარდი მცენარეული პროდუქტების მრავალფეროვნებაზე, მათ შორის სამკურნალო მცენარეებზე, რომელიც, ძირითადად, ფარმაცევტულ და არომათერაპიის სექტორებში გამოიყენება. სხვადასხვა შეფასებებით, მსოფლიო მასშტაბით, სამკურნალო და ეთერზეთოვანი მცენარეების 50 -70 000 ჯიში ველურ პირობებში გროვდება.
მცენარეებით ვაჭრობა წარმოადგენს შემოსავლის წყაროს მილიონობით ფერმერისთვის მთელ მსოფლიოში, ამასთან, სამკურნალო მცენარეების წარმოებაში ხშირად, მთავარი როლი ქალებს უკავიათ.
ამგვარად, არამერქნული ტყის პროდუქტების ჩამონათვალში სამკურნალო მცენარეებს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია და სერიოზული საექსპორტო პოტენციალი აქვს - 2011 წელს სამკურნალო მცენარეების მსოფლიო ექსპორტის ღირებულებამ 2,2 მლრდ. აშშ დოლარს გადააჭარბა.
სამკურნალო მცენარეების გამოყენება
ფარმაცევტული და ფიტოფარმაცევტული კომპანიები სამკურნალო მცენარეებს ექსტრაქტების, ფარმაკოლოგიური ნივთიერებების, დანამატების, მცენარეული ნაყენის დასამზადებლად იყენებენ.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, განვითარებადი ქვეყნების მოსახლეობის 80% ტრადიციულ მედიცინას (მცენარეულ სამკურნალო პრეპარატები) მიმართავს. რაც შეეხება განვითარებულ ქვეყნებს, გერმანიაში ტრადიციულ პრეპარატებს იყენებს მოსახლეობის 40-50%, აშშ-ში - 42%, საფრანგეთში 49%, ავსტრალიაში კი - 48%. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, სამკურნალო პრეპარატების 30% შეიცავს მცენარეებისგან მიღებულ ნივთიერებებს.
ვინაიდან, სამკურნალო მცენარეები, მეტწილად, ფარმაცევტიკაში გამოიყენება, საინტერესოიქნება იმის აღნიშვნა, რომ 2002 წლიდან სამედიცინო და ფარმაცევტული პროდუქტებით ვაჭრობა მდგრად ზრდას აფიქსირებს. 2016 წელს, 2002 წელთან შედარებით, ვაჭრობა 76 მლრდ. ევროდან 220 მლრდ. ევრომდე გაიზარდა.
სამკურნალო და ფარმაცევტული პროდუქტებით ვაჭრობა 2002-2016 წლებში.
წყარო: ევროსტატი
იმპორტ/ექსპორტი
სამკურნალო და ეთერზეთოვანი მცენარეების მიმართ ინტერესი მზარდია, რაც განვითარებად ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოში სოფლად მცხოვრებ მოსახლეობას ახალ შესაძლებლობებს აძლევს. არსებული მონაცემებით, სამკურნალო მცენარეების (HS 1211) მსოფლიო ექსპორტმა 2014 წელს 3,60 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა (702,813 ტონა).
გაერო-ს სტატისტიკის თანახმად, სამკურნალო მცენარეების ექსპორტიორი ქვეყნების ტოპ ათეულში შედიან ჩინეთი, აშშ, გერმანია, კორეა, ინდოეთი და კანადა.
სამკურნალო მცენარეების მთავარი ექსპორტიორი ქვეყნები
წყარო: UNComtrade
ხოლო სამკურალო მცენარეების იმპორტიორი ქვეყნების ტოპ ათეულში არიან აშშ, გერმანია, ჩინეთი, კორეა და იაპონია.
სამკურნალო მცენარეების მთავარი იმპორტიორი ქვეყნები:
წყარო: UNComtrade
ევროკავშირის ბაზარი
ევროკავშირი სამედიცინო და ფარმაცევტული პროდუქტების უმსხვილესი იმპორტიორი და ექსპორტიორია. ევროკავშირის 28 ქვეყანას შორის გერმანია სამკურნალო მცენარეების ყველაზე მსხვილი იმპორტიორია და ასევე, სამკურნალო საშუალებების ერთ-ერთი მთავარი მსოფლიო მწარმოებელი და ექსპორტიორი.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, სამკურნალო მცენარეების იმპორტში ევროკავშირში 95% უკავია „მცენარეებს და მცენარეთა ნაწილებს, თესლებს და ხილს, რომელიც პარფიუმერიაში, მედიკამენტებში, ინსექტიციდური, ფუნგიციდური ან სხვა მსგავსი მიზნებისთვის, ახალი ან გამშრალი, დაჭრილი და დაუჭრელი, დაქუცმაცებული ან ფხვნილის სახით გამოიყენება (HS 121190)“, დანარჩენი 5% კი - ძირტკბილას (HS 121110) და ჯანჯაფილის ფესვებს (HS 121190). ჯანჯაფილის ფესვების მთავარი ექსპორტიორი ქვეყნები ევროკავშირში არიან ჩინეთი, სამხრეთ კორეა და აშშ, ძირტკბილას ფესვების ექსპორტს ევროკავშირში კი, ძირითადად, თურქმენეთი, ჩინეთი და აზერბაიჯანი ახორციელებენ.
ექსპორტ/იმპორტი – ევროკავშირი 1998-2002
წყარო:FAO
სამკურნალო და ეთერზეთოვანი მცენარეებით ვაჭრობაში აშშ-სა და გერმანიის ბაზრები უმსხვილესია როგორც იმპორტის, ისე ექსპორტის კუთხით. 1992-2003 წლებში აშშ-მ 1,4 მილიარდი აშშ დოლარის ღირებულების სამკურნალო მცენარეების იმპორტი და 1,05 მილიარდი აშშ დოლარის ღირებულების ექსპორტი განახორციელა. რაც შეეხება გერმანიას, ამავე პერიოდში ამ ქვეყანამ 1,04 მლრდ. აშშ დოლარის ღირებულების პროდუქტის იმპორტი განახორციელა. სამკურნალო მცენარეების ვაჭრობის კუთხით, გერმანია უმნიშვნელოვანესი ქვეყანაა აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპისთვის, ვინაიდან სამკურნალო მცენარეების 2/3 ამ ქვეყნებიდან ექსპორტზე სწორედ გერმანიაში გადის.
სამკურნალო მცენარეების ექსპორტს გერმანიაში საქართველოც ახორციელებს. სოფლად თემთა განვითარების სააგენტოს მონაცემებით, ქალთა კოოპერატივები მცხეთა-მთიანეთის მუნიციპალიტეტებში აგროვებენ სხვადასხვა მცენარეს, მათ შორისაა: კრაზანა, ფარსმანდუკი, ფურისულა სამკურნალო, შავი კუნელის ფოთლები, ბაბუაწვერა, დიდგულა, ტყის მაჟალო, ასკილი და სხვ.
წელს, გერმანიაში კოოპერატივების მიერ წარმოებული ფურისულა გაიგზავნა, ოქტომბრის ბოლოს კი - ფარსმანდუკი და კრაზანა. წლის ბოლომდე გერმანულ ბაზარზე დაახლოებით 2 ტონა გამშრალი მაჟალო და ასკილი გაიგზავნება. ასკილი საქართველოდან ექსპორტზე აშშ-სა და იაპონიაშიც გადის.
სოფლად თემთა განვითარების სააგენტოს ცნობით, ევროპაში ველურად მზარდი სამკურნალო მცენარეების მოსავლიანობა შემცირებულია და ამ კუთხით, საქართველოს დიდი პოტენციალი აქვს.
გამოყენებული მასალა:
ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/008/af285e/af285e00.pdf
https://comtrade.un.org/db/ce/ceSnapshot.aspx?px=HS&cc=1211
http://www.fao.org/docrep/W7261E/W7261e08.htm
http://www.traffic.org/medicinal-plants/
ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/008/af285e/af285e00.pdf
http://www.fao.org/docrep/W7261E/W7261e08.htm
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27281331
http://rcda.ge/userfiles/files/NTFP.pdf
