აქვს თუ არა თხის ყველს ევროპაში მოხვედრის შანსი
მომგებიანი ბიზნესი დიდი პრობლემებით
თხის ყველს საქართველოში დღეისათვის უმეტესად ოჯახურ მეურნეობებში ამზადებენ და ის მარკეტებში კილოგრამი დაახლოებით 40 ლარად იყიდება. ისევე როგორც მთელს მსოფლიოში, ჩვენთანაც თხის ყველს, სპეციფიკური მომხმარებელი ჰყავს. როგორც მწარმოებლები ამბობენ, მათი პროდუქტი უმეტესად ტურისტულ ადგილებში იყიდება და მას უცხოელები იძენენ. გაცილებით ძვირად ფასობს თხის ყველი უცხოეთში. თუმცა, როგორც სპეციალისტები ამბობენ, საქართველოში წარმოებული ყველის ექსპორტს შორეული პერსპექტივა აქვს, რადგან ევროკავშირის ბაზარზე გასასვლელად მან უამრავი ბარიერი უნდა გადალახოს. ადგილობრივი მეწარმეების თქმით, თხების მოშენების ბიზნესი მომგებიანია, მაგრამ ადგილობრივ ფერმერებს კარგი ჯიშის შინაური ცხოველის შესაძენად და ფერმების თანამედროვე სტანდარტებით მოსაწყობად ფინანსები არ აქვთ.
თხების მოშენებას ფერმერებმა შედარებით აქტიურად ბოლო წლებში მოჰკიდეს ხელი. მიზეზი მისგან მიღებული პროდუქტების მაღალი ფასი და ამ ცხოველების შენახვის შედარებით დაბალი დანახარჯები გახდა.
გოგიტა ჩუბინიძემ თხების მოშენება ტყიბულის რაიონში, სოფელ ოჯოლაში ორი წლის წინ დაიწყო. მეურნეობაში ამჟამად 100 მეგრული ჯიშის დედა თხა ჰყავს. თხები სოფელში მის წინაპრებსაც ჰყავდათ და ახალგაზრდა ფერმერმაც გადაწყვიტა ხელი ოჯახისთვის ნაცნობი საქმისთვის მოეკიდა.
„თხის ყველს კარგი ფასი ჰქონდა, ეს საქმე ამიტომ დავიწყე. ბოლო დროს ბევრი მირეკავს თბილისიდან– თხის რძე უნდათ. ლიტრაში 6 ლარს მთავაზობენ, მაგრამ მე არ მაქვს იმდენი, რომ რეგულარული მიწოდება შევძლო. ამიტომ მინდა ჯერ მოვამრავლო თხები. ახლა მალე დოლი მექნება, რძეს არ გავყიდი, ციკნებს ვაჭმევ, რომ გამოვზარდო. 200–300 სულამდე რომ გავზრდი ფარას, მერე დავიწყებ რძის რეალიზაციას. ერთ–ერთმა დამკვეთმა მითხრა, რომ მალე ქუთაისთან თხის რძის შემგროვებელი პუნქტი გაიხსნება და იქ შემიძლია ჩავაბარო. თხის ხორცზეც დიდი მოთხოვნაა. ქუთაისის რესტორნები ყიდულობენ, კილოგრამს 8–10 ლარად. ციკნის ხორცი კიდევ უფრო ძვირია. ქუთაისის ბაზარში კილოგრამი 13–14 ლარი ღირს.
ფერმის გაფართოება მინდა, მაგრამ დედა–თხების შესაძენად და მათთვის შენობების ასაშენებლად თანხა არ მაქვს. ბანკებმა უარით გამომისტუმრეს. ტყიბულის გამგეობაში მივედი, იაფი სესხის აღებაში დახმარება ვთხოვე, იქაც უარი მითხრეს. ეკონომიკის სამინისტროს 5 ათას ლარიანი დახმარების პროგრამაზეც შევიტანე განაცხადი. კონკურსი წელს გაზაფხულზე ჩაატარეს და გამომიცხადეს, ვერ მოგცემთო. რატომ მითხრეს უარი გაუგებარია. ფერმის გაფართოვებას და 10 კაცის დასაქმებას ვგეგმავდი. ყველგან პატრონი გჭირდება, რამე რომ გამოვიდეს. ახლა ვწვალობ, ჩემი ხელით ვაკეთებ. თანამედროვე სტანდარტებით მინდა ავაშენო. ასეთი ფერმა ვნახე, ფოტოებიც გადავუღე და მინდა ჩემიც ზუსტად ამ ნიმუშის მიხედვით მოვაწყო“, – ამბობს გოგიტა ჩუბინიძე.
კიდევ ერთი ფერმერი თემურ კობახიძე რამდენიმე წლის წინ თბილისიდან თეთრიწყაროს რაიონში გადავიდა საცხოვრებლად და ხელი თხების მოშენებას მოჰკიდა. შარშან შეღავათიანი აგროკრედიტის ფარგლებში დააფინანსეს. ამ თანხით თხები შეიძინა და ყველის საწარმო ააშენა. მეწარმე ამბობს, რომ დღეს გაკოტრების რეჟიმშია, რადგან დოლარის მიმართ ლარის კურსის ვარდნის გამო კრედიტი გაუძვირდა. ამას სტიქია დაემატა, რამაც მისი ფერმა მისასვლელი გზის გარეშე დატოვა. მეწარმეს ფეხით უწევს კილომეტრების გავლა, რომ ყველი მაგისტრალამდე მიიტანოს და შემდეგ მისი დედაქალაქში ჩატანა შეძლოს. მცირე მეწარმე ინვესტორს ეძებს, რომ საწარმო და 40 თხა მიჰყიდოს.
„იაფი აგროსესხი დოლარში მომცეს. ახლა უკვე 40%–ით გამიძვირდა და ვეღარ ვიხდიდი. ბანკმა რესტრუქტურიზაცია გამიკეთა, მაგრამ მაინც მიჭირს გადახდა. გზის დაზიანების შემდეგ ყველი, რასაც ვამზადებდი, თბილისშიც ვეღარ მიმაქვს. დღეში 40–50 კილო ყველი უნდა ამომყავდეს (1 კგ. ყველისთვის 7 ლიტრი რძეა საჭირო), მოგებაზე რომ გავიდე. ამ დროს 4–5 კილოგრამს გაჭირვებით ვაკეთებ. ყველზე მოთხოვნა არის, მაგრამ პროდუქციას შეფუთვა და ეტიკეტირება სჭირდება. ეკონომიკის სამინისტროს პროექტების მართვის სააგენტოს 5 ათას ლარიან დახმარებას ერთი წელი ველოდე. კონკურსის 2 ეტაპი გავიარე და ცოტა ხნის წინ უარი მითხრეს. გამიჭირდა ფერმის შენახვა, ამიტომ ინვესტორს ვეძებ. ცოტა ხნის წინ ირანელები გამოჩნდნენ, რომლებსაც სოფლის მეურნეობაში ფულის ჩადება უნდათ. თხების ფერმაც აინტერესებთ და მინდა ფერმა მივყიდო“, –ამბობს თემურ კობახიძე.
ლიანა დემეტრაშვილიც ოჯახთან ერთად ფერმის მოსაწყობად თბილისიდან თეთრიწყაროში წავიდა. ფერმაში სადაცაა დოლი დაიწყება და შინაური ცხოველების რიცხვი 100–ს გადააჭარბებს. მეწარმეს კი მათი მოსათავსებელად ფართი არ ჰყოფნის.
„თეთრიწყაროში არის მიწის ნაკვეთი, 2 500 კვ. მეტრი, რომელიც ეკონომიკის სამინისტროს ბალანსზეა. სამინისტროს მივმართე, პრემიერ–მინისტრსაც გავუგზავნე წერილი, რომ სიმბოლურ ფასად მომყიდონ ეს ნაკვეთი, სადაც ავაშენებ ფარეხსაც და რძის ჩამოსასხმელ საწარმოსაც. მაგრამ პასუხი არ ჩანს. სულ ფერმის გასაფართოებლად და რძის ჩამოსასხმელი საამქროს მოსაწყობად 100 ათასი ლარი მჭირდება. ამხელა თანხას არავინ მომცემს. 5 ათასი ლარის დახმარების პროგრამაზე შევიტანე განაცხადი. თხების მოშენების ჩემმა იდეამ გაიმარჯვა, მაგრამ დაფინანსებაზე პასუხი ჯერ არ ვიცი. მითხრეს, განხილვები არ დაწყებულაო. თავს უპატრონოდ ვგრძნობ. ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ ჩვენი ბედი არავის აინტერესებს. შეღავათიან კრედიტებს და დახმარებებს ისევ ცნობად სახეებს და გამართულ ბიზნესებს აძლევენ. ახლა 100 სულამდე რომ ავალთ, იძულებული ვიქნებით ადგილის უქონლობის გამო გავყიდოთ. ციკნებს ვყიდი, რადგან ზამთარში ვერ შევინახავ, თივა და ქერი ბევრი სჭირდებათ. თხა ვიყიდე, თხა გავყიდე, ასე გამოდის ჩვენი საქმე. ერთ წრეზე ვტრიალებთ“, – ამბობს ლიანა დემეტრაშვილი.
მეწარმეს სურვილი აქვს თხის რძეს პასტერიზაცია გაუკეთოს, ქაღალდის პაკეტებში ჩამოასხას და სარეალიზაციოდ სუპერმარკეტებში შეიტანოს. მაგრამ თანხის უქონლობის გამო ჩამოსასხმელი დანადგარის ყიდვას, რომელიც 5 ათასი დოლარი ღირს, ვერ ახერხებს.
„სუპერმარკეტებში გერმანიიდან იმპორტირებული ლიტრი თხის რძე 14 ლარად იყიდება. მე შემიძლია 3 ლარად გავყიდო, მაგრამ შესაბამისად შეფუთული და დაფასოებული ხომ უნდა იყოს? პლასტიკატის ბოთლით ხომ ვერ დადებენ დახლზე გასაყიდად? გერმანიიდან შემოტანილ რძეს უამრავი დანამატი აქვს, 6 თვე რომ გაძლოს, მე კი ნატურალური და ახალი პროდუქტის მიწოდება შემიძლია. მაგრამ რძის ჩამოსასხმელ დანადგარს ვერ ვყიდულობ. თბილისში რამდენიმე სავაჭრო წერტილია, სადაც იბარებენ თხის რძეს, მაგრამ დაბალი ფასი აქვს. რაიონში ძროხა ბევრს ჰყავს, ამიტომ თხის რძეზე მოთხოვნა არ არის. თბილისიდან ინტერნეტით მიკავშირდებიან, ვისაც ბავშვებისთვის უნდა რძე. აქედან სამარშრუტო ტაქსით ვგზავნი, თბილისში ჩემი შვილი ხვდება და აწვდის დამკვეთს.
ყველს ძირითადად რესტორნები ყიდულობენ. ნაწილს მაღაზიებს ვაწვდი. ღვინის სარდაფს. ყველს უმეტესად უცხოელები ყიდულობენ. მაღაზიიდან ახლა კალენდულა გამომიგზავნეს და შემიკვეთეს, რომ ყველში შევურიო. ამასთან ითხოვენ, რომ პროდუქტი შეფუთული და ბრენდირებული იყოს“, –ამბობს ლიანა დემეტრაშვილი.
ზუსტი მონაცემები, რა ოდენობით თხის ყველი იწარმოება ქვეყანაში, არ არსებობს. ასევე არ არის დათვლილი, რამდენი თხა ჰყავთ გლეხებს ოჯახურ მეურნეობებში.
ანა მიქაძე, რომელსაც თელეთში ექსპერიმენტულ ფერმა-საწარმო და თბილისში, ყაზბეგის 20–ში ყველის მაღაზია აქვს, ამ ბიზნესში ერთ–ერთ ყველაზე გამოცდილ მეწარმედ ითვლება. მას ამჟამად 75 თხა ჰყავს, მაგრამ მთაში ჰყავს გაბარებული.
„დიდი ფერმის გაკეთებას ვაპირებ თელეთში, სადაც კარგი ჯიშის თხები მეყოლება და პროდუქტსაც ევროპული სტანდარტების შესაბამისად დავამზადებ. როცა საკუთარი ფერმა მექნება, მერე დავამზადებ ყველსაც. ადგილიც შერჩეულია და ფინანსებიც მოძიებული მაქვს. წლის ბოლოს უკვე მექნება საკუთარი დიდი ფერმა. ძალიან რთულია ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილება, ამიტომ სტანდარტების შესაბამისი ყველის დამზადებისთვის 5–7 წელი დამჭირდება“,– ამბობს ანა მიქაძე.
მეწარმის თქმით, ბოლო წლებში თხების მოშენებას ბევრმა მოკიდა ხელი. კარგი ჯიშის თხებიც შემოიყვანეს, თუმცა, თხის ყველის ბაზარს პროდუქტის მატება არ ეტყობა. ამის მიზეზად მეწარმე მოთხოვნის სიმცირეს ასახელებს.
„პროდუქტი ძვირია და მოსახლეობა დაბალი მსყიდველუნარობის გამო ვერ იძენს. თხის ყველის ძირითადი მომხმარებელი ჩვენთან უცხოელები არიან. თუმცა, ისინიც და ადგილობრივი მყიდველიც კარგი სასაქონლო სახის ყველს ითხოვს. უცხოეთიდან შემოტანილი ყველი ძვირია, მაგრამ ისე კარგად არის შეფუთული, ფასის მიუხედავად მის ყიდვას ამჯობინებენ. ვისაც კარგი პროდუქტი უნდა, ის მზადაა ძვირი გადაიხადოს. ჩვენთან დამზადებული თხის ყველი კი იმერულისგან გარეგნულად არ განსხვავდება. ჩემს მაღაზიაში თხის ყველი მუდმივად არ მაქვს. მოწოდება პრობლემა არაა, მაგრამ მოთხოვნაა იშვიათი. თანაც აქ დამზადებული ყველი მალფუჭებადია. ის 6 თვეზე და მეტ დროით შენახვაზე არ არის გათვლილი. საკმაოდ ფაქიზია და სიხარულით არ ვიბარებთ. თხის რძეს რომელსაც ლაბორატორიული ანალიზი საერთოდ არ უტარდება, არ ვყიდით“, – ამბობს ანა მიქაძე.
მეგრული თხა და ზაანური
საქართველოში საოჯახო მურნეობებში უმეტესად ე.წ. მეგრული ჯიშის თხა ჰყავთ. ეს ჯიში ხალხური სელექციის გზით არის გამოყვანილი. მეგრული ჯიშის თხა ორი ტიპისაა: მთის(მეხორცული მიმართულების) და ბარის(მერძეული). სამეცნიერო–კვლევითი ცენტრის მეცხოველეობის, ვეტერინარიისა და საკვებწარმოების კვლევის დეპარტამენტის სპეციალისტი ჯიმშერ ლოლაძე ამბობს, რომ მეგრული თხა ევროპულთან მსგავსებით ხასიათდება. ის კარგად ეგუება მთისა და ბარის პირობებს, აქვს ძნელად მისადგომ, სხვა ცხოველებისთვის თითქმის გამოუყენებელი კლდიანი, ეკლიანი და შამბიანი საძოვრების ათვისების უნარი. ამტანია ცუდი კლიმატური პირობების მიმართ. ადვილად ითვისებს უხეშ საკვებს და გამძლეა დაავადებების მიმართ. მეგრული თხა მოგებიდან 180–210 დღის განმავლობაში საშუალოდ 250–300 ლიტრამდე იწველის. მისი რძის ცხიმიანობა 4%–ს უტოლდება. მაგრამ უყურადღებობის გამო მეგრულ თხას გადაშენების საფრთხე ემუქრება.
„მეგრული თხის წველადობა ბოლო წლებში შემცირდა. ამის მიზეზი მისი არასწორი სელექციაა. 2005 წელს სანაშენე მეურნეობა, რომელიც სამეგრელოში, წხოროწყუში არსებობდა, გაუქმდა. მას შემდეგ მისი მოშენება, შეჯვარება თვითდინებაზეა მიშვებული. არ ხდება საუკეთესოების შეჯვარება. არასწორმა შერჩევა–გადარჩევის გამო მეგრული თხა ისეთი მაღალპროდუქტიული აღარ არის, ამიტომ საჭიროა სანაშენე ფერმის აღდგენა“, –ამბობს ჯიმშერ ლოლაძე.
მეგრულის გარდა ფერმერულ მეურნეობებში ძვირადღირებული შვეიცარული ჯიშის თხების შემოყვანა დაიწყეს. მათ შორის ყველაზე პოპულარული მერძეული ჯიშის ზაანური თხაა. ის მეგრულთან შედარებით ტანით დიდია, მკვრივი აგებულების, უმეტესად თეთრი და ურქოა. მისი ლაქტაცია ზოგჯერ 12 თვესაც გრძელდება და საშუალოდ 600–700 ლიტრ რძეს იწველის.
ზურაბ მარსაგიშვილმა მცხეთის რაიონის, სოფ. წილკანში სანაშენედ ზაანურის ჯიშის თხები სხვა შინაურ ცხოველებთან ერთად ავსტრიიდან ჩამოიყვანა. ფერმერს გადაწყვეტილი აქვს მომავალში მათგან საუკეთესოები შეარჩიოს, შეაჯვაროს და მაღალპროდუქტიული თხები მოამრავლოს. ფერმერი აპირებს სანაშენე მეურნეობა მოაწყოს და 1–2 წლის შემდეგ საუკეთესო საქონელი მაღალმთიან რაიონებში საოჯახო მეურნეობებს უსასყიდლოდ მისცეს, იმ პირობით, რომ ისინიც თავის მხრივ ნამატს ასევე უფასოდ სხვა მსურველებს აჩუქებენ.
თხის ყველის საექსპორტო შანსი
ყველის მაღალი ფასის მიუხედავად ადგილობრივი მწარმოებლები თხის ყველის ექსპორტზე გატანას ჯერჯერობით არ გეგმავენ. ამის მთავარ მიზეზად პროდუქციის დაბალი ხარისხი და განვითარებული ქვეყნების მხრიდან მაღალი სტანდარტების არსებობა სახელდება. მეწარმეები ამბობენ, რომ ევროპასთან თავისუფალი სავაჭრო ურთიერთობების მიუხედავად ევროკავშირის ბაზარზე შესვლას ისინი ჯერ ვერ მოახერხებენ. ევროპული სტანდარტების დაკმაყოფილება რომ შეძლონ ამისთვის მათ ფინანსები არ აქვთ.
„საქართველოში დამზადებული თხის ყველის ექსპორტზე გატანა საერთოდ ოცნების სფეროა,– ამბობს ანა მიქაძე,– ჩვენ ჯერ ადგილობრივი ბაზრის ხარისხიანი პროდუქტით დაკმაყოფილებაზე უნდა ვიფიქროთ. ჩვენი საქონელი ჯერ კიდევ არ არის იდენტიფიცირებული, არ ხდება ნიადაგის, წყლის, საკვების კვლევის ჩატარება. ვეტერინარია საერთოდ ძალიან დაბალ დონეზეა. უხარისხო პროდუქტისგან ბაზარიც და შესაბამისად მყიდველიც დაუცველია. ჩვენ რომ ვჭამთ, ესეც სარისკოა. არათუ ექსპორტი“, –ამბობს ანა მიქაძე.
ყველის ევროპულ ბაზარზე გატანას ჯერჯერობით შეუძლებლად მიიჩნევენ სხვა მეწარმეებიც. ზურა მარსაგიშვილიც მიიჩნევს, რომ ექსპორტზე ადრეა საუბარი და ჯერ ადგილობრივი ბაზარი გვაქვს დასაბრუნებელი.
„ქართული პროდუქტი ბაზარზე მინიმალური რაოდენობითაა. რძის პროდუქტების დამზადებას მე გაზაფხულიდან დავიწყებ. ამ დროისთვის ფერმაში თხების ის რაოდენობა მოიყრის თავს, რაც წარმოებისთვის იქნება საჭირო. რძეს და ყველს ევროპული სტრანდარტით დავამზადებ. იქნება დაფასოებული და ეტიკეტირებული. ვფიქრობ, რომ ბიზნესი მომგებიანი იქნება.
ჩვენთან პრობლემა ისაა, რომ საქონელს აცრები არ უტარდება. სახელმწიფომ მეტი ყურადღება რომ უნდა მიაქციოს ამ სფეროს, ეს უდაოა. წლებია შემოსავლის გარეშე ვმუშაობ, რომ სუფთა პროდუქტი მივიღო. ვეტექიმიც მე თვითონ ჩამოვიყვანე, ანალიზებს ვაკეთებ. ჩემი მეურნეობის კონცეფცია სწორედ ის არის, რომ ორგანულად სუფთა პროდუქტი მივიღო. ამ დრომდე მეურნეობაში ნახევარ მილიონ დოლარამდე საკუთარი სახსრები მაქვს დაბანდებული, რომ ბიო–მეურნეობა მქონდეს და ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტი მივიღო. თხებს კარგი პირობები სჭირდებათ: კარგი საკვები, აერაცია, ვენტილაცია, სინათლე. ამ ყველაფრის დაცვაა საჭირო. პრობლემაა საქონლის კონტროლის არარსებობა. არ ვიცით, როგორი საქონელი დადის, ვინ რას ყიდის, რა რძეს წველის და რა ყველს აკეთებს. 3–მეტრიანი ბუფერული ზონა უნდა შევქმნა, რადგან საძოვარზე შესაძლოა დაავადებული საქონელი შემოვიდეს და ჩვენ პირუტყვიც დააავადოს,“– ამბობს ზურა მარსაგიშვილი..
„ევროპელი ექსპერტები გვირჩევენ, რომ პირველ რიგში ვეტერინარიას მივაქციოთ ყურადღება, –ამბობს ასოციაცია „მომავლის ფერმერის“ თავმჯდომარე რუსუდან გიგაშვილი. – ჩვენთან კი ვეტერინარია ძალიან რთულ მდგომარეობაშია. დიდი ხანია ვითხოვთ, რომ მოამზადონ ვეტერინარები, რომელთა მწვავე დეფიციტია ქვეყანაში. ვითხოვთ, რომ სასწავლო დონეზე მიექცეს ყურადღება, მაგრამ ეს საკითხი უყურადღებოდაა დატოვილი. ევროპამ ცხოველების ვაქცინაციის საკითხი დიდი ხნის წინ გადაჭრა. ჩვენთან კი ბრუცელოზზე, თურქულზე და სხვა დაავადებებზე აცრები კვლავაც გადაულახავ პრობლემად რჩება. ფერმერს პირველ რიგში HACCP–ის დანერგვა მოეთხოვება, ის იმდენად ძვირია, რომ იმ ფერმერებსაც უჭირთ, რომლებსაც საკმაოდ კარგად მოწყობილი და რენტაბელური წარმოება აქვთ. მცირე ფერმერს საამისო სახსრები მით უმეტეს არ აქვს. შესაბამისად ის ვერ მოახერხებს საკუთარი პროდუქტის ექსპორტზე გატანას. ის ფინანსები, რაც შემოდის ქვეყანაში ძალიან მცირეა, რომ მათ HACCP–ის დანერგვა შეძლონ. თუ გვინდა, რომ რძის პროდუქტები ევროპის ბაზარზე გავიდეს, ჯერ შიდა ბაზარი უნდა გვქონდეს უვნებელი. ამ პრობლემების გათვალისწინებით, ექსპორტი შორეული პერსპექტივად ჩანს“.
ევროკავშირის სავაჭრო დახლებზე მოსახვედრად საქართველოში დამზადებულმა ყველმა თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებით გათვალისწინებული მოთხოვნები უნდა დააკმაყოფილოს. პირველ რიგში საქართველო, როგორც ექსპორტიორი ქვეყანა აღიარებული უნდა იყოს და შეტანილი სპეციალურ ნუსხაში(მესამე ქვეყნების ნუსხა). ამ ნუსხაში მოსახვედრად ქვეყანამ კანონმდებლობა DCFTA-ით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს უნდა დაუახლოვოს. საქართველო ამ პროცესის საწყის ეტაპზეა და დაახლოების პროცესი 2025 წლამდეა გაწერილი. რეგულაციები შეეხება პროდუქციას მისი წარმოებიდან ექსპორტამდე. ფერმაში უზრუნვეყოფილი უნდა იყოს ცხოველების ჯანმრთელობა, ვაქცინაცია და ა.შ. დაცული უნდა იყოს ზოგადი და სპეციალური ჰიგიენური მოთხოვნები. უზრუნველყოფილი უნდა იყოს პროდუქციის მიკვლევადობა ეტიკეტირების წესები.
„მიკვლევადი უნდა იყოს, ყველში რა რძე იყო გამოყენებული, ეს რძე მიღებული იყო თუ არა ჯანმრთელი ცხოველისგან. ყველის მწარმოებლები აღიარებული უნდა იყვნენ სურსათის ეროვნული სააგენტოს მხრიდან. ამასთან უნდა გვქონდეს სერთიფიკატის ფორმა, რომელიც მოითხოვება ექსპორტზე საქონლის გატანისას, სერთიფიკატის ფორმა კი უნდა იყოს დამტკიცებული მთავრობის დადგენილებით“,- აცხადებს სურსათის ეროვნული სააგენტოს იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი მაკა შუბლაძე.
ცხოველური წარმოშობის უვნებელი პროდუქტის წარმოების ვადები კიდევ უფრო გადაიწევს, რადგან ცხოველური წარმოშობის სურსათის მწარმოებელი და გადამამუშავებელი ბიზნესოპერატორების აღიარების წესის მიღებამ 1 აგვისტოდან 2016 წლის იანვრამდე გადაიწია. „აგვისტომდე მეწარმეები ავტომატურად აღიარებულად ითვლებოდნენ. ხოლო თუ 1 აგვისტოს შემდეგ ისინი შესაბამის პროცედურებს ვერ გაივლიდნენ, საქმიანობა უნდა შეეწყვიტათ. ბევრს შესაბამისი განაცხადით სურსათის უვნებლობის სააგენტოსთვის მომართული არ ჰქონდა. შედეგი იქნებოდა ის, რომ ისინი დაიხურებოდნენ. ამიტომ ვადა გადავწიეთ. ამჟამად ინტენსიურად მიმდინარეობს ინსპექტირება– შემოწმება აღარების მინიჭებისთვის. სააგენტოს ინსპექტორები მიდიან ადგილზე, ამოწმებენ როგორია ჰიგიენური მდგომარეობა, შეესაბამება თუ არა სტანდარტებს შენობა, აღჭურვილობა, მოწყობილობები და ა.შ. შემდეგ ეტაპზე ხდება იატაკის, ჭერის, პერსონალის, შიდა სისტემების შემოწმება. თუ მეწარმე ვერ აკმაყოფილებს მოთხოვნებს, მას ეძლევა დამატებით 6–თვიანი ვადა ხარვეზების აღმოსაფხვრელად. მიღების შემთხვევაში აღიარება არის უვადო“, –ამბობს სურსათის ეროვნული სააგენტოს იურიდიული დეპარტამენტის ხელმძღვანელი მაკა შუბლაძე.
ბიზნესოპერატორად აღიარების მიღებისთვის ამზადებს საკუთარ საწარმოს ლევან ცაგურია, რომელსაც თხების ფერმა თელავის რაიონში აქვს. თუმცა, თხის ყველს ის აქამდეც ჰყიდდა.
„სურსათის უვნებლობის სააგენტოს ჰქონდა შენიშვნები, მოთხოვნებს ვერ აკმაყოფილებო. ამიტომ სარემონტო სამუშაოები დავიწყე, იანვრის შემოწმებისთვის მზად რომ ვიყო. ვცდილობ საწარმო ევროპული სტანდარტით მოვაწყო. ყველს თბილისში რამდენიმე მაღაზიაში ვაბარებ. კუსტარულად არის შეფუთული, ცელოფნის პარკი აქვს გადაკრული. მინდა მომავალში პროდუქტსაც გასაყიდი სახე მივცე. ცოტა ხნის წინ პოლონელები მოვიდნენ. ყველის ექსპორტზე გატანა უნდოდათ. როგორ მოახერხებდნენ ამას, არ ვიცი. სხვებიც მოვიდნენ, რუსეთში გატანა უნდოდათ, მაგრამ ამაზე პრინციპულად უარი ვუთხარი. როცა შესაბამისი პროდუქტი მექნება, ევროპაში ექსპორტზე ვიფიქრებ“, –ამბობს ლევან ცაგურია.
„რძე და ყველი სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორიაში ერთჯერადად შევამოწმე. მას შემდეგ ანალიზი აღარ ჩამიტარებია. ბრენდირებულ მაღაზიაში რომ შევიტანო, ალბათ კიდევ დამჭირდება შემოწმება. ევროპის ბაზარი მომგებიანია, პროდუქტს მაღალი ფასი აქვს. მაგრამ სანამ ევროკავშირის ბაზარზე შევალთ და რეალიზაციას გავაკეთებთ, მანამდე ხომ უნდა გადავრჩეთ. ეს ბიზნესი მომგებიანია, მაგრამ მის აწყობას დიდი ფინანსური რესურსი სჭირდება. მეხუთე წელია ამ საქმეს ვაკეთებთ. მენანება თორემ გავყიდდი ყველაფერს და ისევ დავბრუნდებოდი თბილისში“, –ამბობს ლიანა დემეტრაშვილი.
თხის ყველის სასარგებლო თვისებები
თხის რძის სასარგებლო თვისებები უძველესი დროიდან არის ცნობილი. მასში ძროხის რძეზე გაცილებით მეტია კალიუმი, რომელიც აუცილებელია გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ნორმალური ფუნქციობისთვის. მდიდარია კობალტით, რომლის გარეშე წარმოუდგენელია სისხლის წარმოქმნა. თხის რძეს ზოგიერთი სპეციალისტი ქალის რძესაც კი ადარებს, რადგან მასში ბევრია ბეტა-კაზეინი. ის იოლი ასათვისებელია და არ იწვევს კუჭ-ნაწლავის ფუნქციურ დარღვევებს. თხის რძე ნაკლებცხიმიანია. ცხიმების შემცველობა მასში 4%-მდე მერყეობს. ეს 4%-იც კი სრულად აითვისება და არ გროვდება ორგანიზმში. შეუცვლელია კუჭისა და მხედველობის ორგანოს დაავადებათა დროს, დიათეზისა და ძვლოვანი ქსოვილის დემინერალიზაციის პროცესში. ფართოდ ცნობილი შვეიცარიული ყველის მრავალი სახეობა ძროხისა და თხის რძეთა ნარევისგან მზადდება. საქართველოშიც უმეტესად თხის და ძროხის რძეს ურევენ და ყველს ასე ამზადებენ. ასე ყველი უფრო კარგად იკვრება და ადვილადაც ძველდება. ყველი ნარევისგან არის თუ სუფთა თხის რძისგან, ამის დადგენა ძალიან რთულია.
ბოლო დროს თხის ყველი ერთ–ერთი სწრაფად მზარდი საკვები პროდუქტია, განსაკუთრებით გურმანთა მარკეტების სეგმენტზე. ის ცხელი ტრენდია რესტორნების მენიუში, ასევე პიცასა და სალათებში, ასევე გამოყენება დესერტებში. ევროპის ბაზარს თხის ყველის 50% –ს საფრანგეთი აწვდის. მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი ყველის სახეობებიც ამ ქვეყანაში იწარმოება. საფრანგეთში თხის ყველს ათეულობით სხვადასხვა რეცეპტით ამზადებენ. ამ სასარგებლო პროდუქტზე მოთხოვნა ევროპაში თანდათან იზრდება და ბაზრის მაღალფასიან სეგმენტს იკავებს. კვლევები აჩვენებს, რომ მაგალითად, ევროპელი მწარმოებლები მომდევნო 5 წელიწადში თხის რძისა და ყველის გაყიდვების 10–დან 70%–მდე ზრდას ელოდებიან.
ნონა ქვლივიძე
