"არასტანდარტული" ნაგავსაყრელები
„შეუძლებელია აქ ცხოვრება. ნაგავსაყრელის სუნი სახლში დახურული კარ-ფანჯრიდანაც კი შემოდის“
„რაც ეს ნაგავსაყრელი გახსნეს, მას მერე მწერები და ყვავები ანადგურებენ მთელ ჩვენს მოსავალს“
„ბავშვებს ეზოში სათამაშოდაც ვეღარ ვუშვებთ. გვეშინია, რომ არ მოიწამლონ,“ – სოფელ დიდი ლილოს მოსახლეობა 3 წელზე მეტია ნორიოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონით გამოწვეულ პრობლემებს ებრძვის.
ნორიოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონი 2010 წელს აშენდა. ნაგავსაყრელი 37 ჰექტარზეა განთავსებული. საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის ტერიტორიაზე მოხვდა სოფელ დიდ ლილოში მცხოვრები 17 ოჯახის კუთვნილი 13 ჰა მიწის ნაკვეთიც, სადაც მათ წლების განმავლობაში ოჯახების სარჩენი მოსავალი მოჰყავდათ. კუთვნილი სასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის დაკარგვა დიდი ლილოს მოსახლეობის ერთადერთი პრობლემა არ არის: ნორიოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის მოწყობის შემდეგ, სოფელი გაუსაძლის პირობებში ცხოვრობს – ყველაზე მეტად ადგილობრივებს ნაგავსაყრელიდან წამოსული მძაფრი სუნი აწუხებთ, რომელიც მთელს სოფელში იგრძნობა.
გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს ნარჩენებისა და ქიმიური ნივთიერებების დაცვის სამსახურის უფროსი ალვერდ ჩანქსელიანი www.eugeorgia.info-სთან საუბარში ამბობს, რომ ნორიოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის გარემოზე შეფასების ანგარიში ევროკავშირის სტანდარტებს შეესაბამება, ხარვეზები კი ოპერირების სფეროში არსებულმა დარღვევებმა გამოიწვია.
დიდი ლილოს მოსახლეობის მიერ გამართული საპროტესტო აქციების შემდეგ გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს ზედამხედველობის სამსახურმა ნაგავსაყრელი შეამოწმა. შემოწმების შემდეგ გაირკვა, რომ პოლიგონზე არ არსებობდა ნარჩენი წყლის გასაფილტრი სისტემა და მყარი ნარჩენები 14.9 ჰექტრის ნაცვლად 7.9 ჰექტარზე იყო განთავსებული. გარდა ამისა, ნორიოს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის მმართველი კომპანია შპს „თბილსერვის ჯგუფი“, რომელიც თბილისის მერიის მიერ დაფუძნებული კომპანიაა, ჩიტებისა და მწერების დასაფრთხობ მოწყობილობებს არ იყენებდა. ამ ხარვეზების გამო თბილისის საქალაქო სასამართლომ „თბილსერვის ჯგუფი“ 2013 წლის 25 აპრილს 5000 ლარით დააჯარიმა. პრობლემის გამოსასწორებლად კომპანიას 180 დღიანი ვადა მიეცა. გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს ზედამხედველობის სამსახურმა რამდენიმე თვის შემდეგ პოლიგონი მეორედ შეამოწმა. იმის გამო, რომ ხარვეზები სრულად არ იყო აღმოფხვრილი, გარემოს დაცვის სამინისტრომ „თბილსერვის ჯგუფი“ 15 000 ლარით დააჯარიმა. ჩანქსელიანის თქმით, იმ შემთხვეაში, თუ კომპანია ყველა პრობლემას არ აღმოფხვრის, „თბილსერვის ჯგუფს“ შესაძლოა, ნაგავსაყრელის მართვის ლიცენზია შეუჩერდეს.
სოფელ დიდი ლილოს მოსახლეობის მსგავსი პრობლემები აქვს ქუთაისის ნაგავსაყრელთან ახლოს მცხოვრებ მოსახლეობასაც. ქუთაისის ნაგავსაყრელი გასული საუკუნის 50-იანი წლებიდან მოქმედებს. ნახევარ საუკუნეზე მეტია, რაც ნარჩენებს შემოუსაზღვრელ, დაუცველ პოლიგონზე ყრიან, სადაც შინაური ცხოველები თავისუფლად შედიან და იკვებებიან. გარდა ამისა, პოლიგონიდან ქარს ნარჩენები მრავალ ასეულ მეტრზე, ადგილობრივი მაცხოვრებლების ეზოებსა და ბოსტნებში გადააქვს.
ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერის შემდეგ, საქართველოს კანონმდებლობა ევროკავშირის კანონმდებლობას უნდა დაუახლოვდეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მყარი ნარჩენების მართვა საქართველოში ზუსტად ისე უნდა ხდებოდეს, როგორც ევროკავშირში.
„ევროკავშირთან საკანონმდებლო დაახლოებაზე უკვე ვმუშაობთ. ევროკავშირის სტანდარტით უნდა შეიქმნას მყარი ნარჩენების მარეგულირებელი კანონი, ნარჩენების მართვის ეროვნული სტრატეგია და მონაცემთა ბაზა. ნარჩენების მართვის თაობაზე კანონპროექტი უკვე შემუშავებულია და პარლამენტში რამდენიმე დღეში შევიტანთ,“ – აცხადებს ალვერდ ჩანქსელიანი.
ჩანქსელიანი იმ ტექნიკურ რეგლამენტებზეც საუბრობს, რომლებიც ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერის შემდეგ ყველა ახალმა ნაგავსაყრელმა უნდა დააკმაყოფილოს: „ევროკავშირის სტანდარტების მიხედვით ნაგავსაყრელი ზიანს არ უნდა აყენებდეს არც მოსახლეობის ჯანმრთელობას და არც გარემოს. ამ სტანდარტების მიხედვით, ნაგავსაყრელზე და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე არ უნდა იყოს სუნი, ხმაური და მტვერი. მყარი ნარჩენების პოლიგონი აღჭურვილი უნდა იყოს წყალგაუმტარი ფსკერით, სადრენაჟო სისტემით, ნაჟური წყლების გასაფილტრი სისტემით, მწერებისა და ჩიტების დასაფრთხობი მოწყობილობით. გარდა ამისა, საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს სადეზინფექციო უბანი და ნარჩენების გადამუშავების და უტილიზაციის თანამედროვე სისტემა. ნარჩენები ყოველდღიურად უნდა იფარებოდეს მიწით. აუცილებელია ნარჩენების დაცალკევებაც, ეს ერთ–ერთი მთავარი მოთხოვნაა,“ – აცხადებს ჩანქსელიანი.
საქართველოში სულ 63 ნაგავსაყრელია. ნაგავსაყრელის მოწყობის თანამედროვე ევროპულ სტანდარტებს აქედან მხოლოდ ერთი პასუხობს – 2 წლის წინ ამოქმედებული რუსთავის მყარი ნარჩენების პოლიგონი, რომელიც BP-ს, SIDA-ს და EBRD-ის მიერ არის დაფინანსებული.
საქართველოში არსებული ყველა ნაგავსაყრელი ნარჩენების ე. წ. ღია წვით უტილიზაციის მეთოდს იყენებს, რაც ნაგვის ღია ცის ქვეშ დაწვას გულისხმობს. ნარჩენების ღია წვის შედეგად ატმოსფერო არაორგანული ნარჩენების (პოლიეთილენის პარკები, საბურავები, ბოთლები ა.შ.) ნამწვით ბინძურდება, რაც გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს ნაგავსაყრელთან ახლოს მცხოვრები ადამიანების ჯანმრთელობას და გარემოს. ამიტომ, ყველა განვითარებულ ქვეყანაში ნარჩენების დაწვა აკრძალულია.
შპს „საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანია“ საქართველოს ინფრასტრუქტურის სამინისტრომ 2013 წელს დააარსა. სწორედ ეს კომპანიაა პასუხისმგებელი საქართველოს ყველა ნაგავსაყრელის მართვაზე ( გარდა ბათუმის და თბილისის ნაგავსაყრელებისა, რომელთა მართვაც მუნიციპალიტეტების კომპეტენციაში შედის). „საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანიამ“ ქუთაისის ძველი ნაგავსაყრელის რეაბილიტაცია დაიწყო. ნაგავსაყრელი შემოიღობა და პოლიგონზე ნარჩენების გადაფარვის მიზნით, როგორც ამას ევროკავშირის სტანდარტი მოითხოვს, მიწაც მიიტანეს. თუმცა, „საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანიის“ დირქტორის მოადგილე ანდრო დვალი ამბობს, რომ ეს მხოლოდ დროებითი ზომებია. მისი თქმით, „ახალი ნაგავსაყრელი სხვა ადგილზე აშენდება და მთელს იმერეთს გარდა მოემსახურება“. პროექტი უკვე დაფინანსებულია გერმანიის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მიერ და ახლა მოსამზადებელი სამუშაოები მიმდინარეობს. ახალი ნაგავსაყრელი 2017 წელს გაიხსნება.
ანდრო დვალი ამბობს, რომ საქართველოში ევროსტანდარტების შესაბამისი 8 ახალი ნაგავსაყრელი აშენდება, ძველი და სტანდარტებთან შეუსაბამო ნაგავსაყრელები კი ეტაპობრივად გაუქმდება: „ამჟამად მოქმედი 63 ეკოლოგიურად გაუმართლებელი ნაგავსაყრელის ნაცვლად გავხსნით რვა პოლიგონს. ახალი ნაგავსაყრელების მოწყობა დაგეგმილია ქვემო ქართლში, იმერეთში, კახეთში, სამეგრელოში, აჭარაში, გურიაში, შიდა ქართლსა და ბორჯომში. მყარი ნარჩენების ახალი პოლიგონების მშენებლობის პარალელურად გაუქმდება ძველი ნაგავსაყრელები და ისინი ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისად დაკონსერვდება“.
ქვემო ქართლში, იმერეთსა და რაჭა–ლეჩხუმში, სამეგრელოსა და კახეთში ასაშენებელი ახალი ნაგავსაყრელების პროექტები უკვე დაფინანსებულია. დანარჩენ 4 რეგიონში მოსაწყობი ნაგავსაყრელის დაფინანსების წყარო კი უახლოეს მომავალში გაირკვევა.
მყარი ნარჩენების მართვის კომპანიის დირექტორის მოადგილე აცხადებს, რომ ახალი და ევროსტანდარტების შესაბამისი ნაგავსაყრელების მშენებლობას აზრი არ ექნება, თუ ნარჩენების შეგროვების დროს მისი სეპარაცია და განცალკევება არ მოხდება. ნარჩენების დახარისხების ინფრასტრუქტურა კი საქართველოში არ არსებობს. წელს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანია ქალაქ რუსთავის მუნიციპალიტეტთან ერთად საპილოტე პროექტის განხრციელებას აპირებს. პროექტის ფარგლებში სხვა და სხვა ტიპის ნარჩენისთვის ცალკ–ცალკე ნაგვის ბუნკერები დაიდგმება: „ჩვენ რომც გავხსნათ ახალი, მაღალი სტანდარტის ნაგავსაყრელი, ჩვენს პასუხისმგებლობაში არ შედის ნაგვის შეგროვება და ნაგავსაყრელებზე მიტანა. შესაბამისად, თუ მუნიციპალიტეტებმა ხელი არ შეგვიწყეს და არ შექმნეს ახალი შეგროვების სისტემა, რომელიც ნარჩენებს ჩვენთან დაცალკევებულს მოიტანს, ახალი ნაგავსაყრელების მშენებლობას აზრი არ ექნება. ნარჩენებიდან აუცილებლად უნდა მოხდეს პლასტმასის გამოცალკევება. ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ პლასტმასის გამოცალკევება მყარი ნარჩენების პოლიგონის სიცოცხლისუნარიანობას ზრდის და მეორე: პლასტმასის გადამუშავება და მისი წარმოებაში ხელახალი გამოყენება შესაძლებელია,“ – აცხადებს დვალი.
ჩანქსელიანის თქმით, იმ შემთხვევაში, თუ საპილოტე პროექტი არ გაამართლებს, ნაგვის დაცალკევებაზე ზრუნვა პოლიგონებს მოუწევთ.
გიორგი ტურაბელიძე
