მთავრობა ქათმის დაკვლის წესის შესრულებაზე კონტროლს ამკაცრებს
ქათმის ნედლი ხორცი 2015 წლის პირველი იანვრიდან სავაჭრო დახლებზე რომ მოხვდეს, ამისთვის მას თან ვეტერინარული მოწმობა - ფორმა N2 უნდა ახლდეს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ქათამი ისეთ სასაკლაოზე უნდა დაიკლას, სადაც საფრთხის ანალიზისა და კრიტიკული საკონტროლო წერტილების (HACCP - Hazard Analysis and Critical Control Point) საწარმოო სისტემაა დანერგილი. ასეთი სასაკლაო საქართველოში მხოლოდ 2 კომპანიას აქვს: "ბიუ ბიუს" მწარმოებელ ჩირინას და "კოდას". მცირე ფერმერებს, რომელთაც საოჯახო მეურნეობებში 200-დან 2000-მდე ფრთა ფრინველი ჰყავთ, სასაკლაოების არარსებობის გამო, შესაძლოა მეურნეობების გაუქმება მოუხდეთ. დარგის ექსპერტთა თქმით, არსებული ვითარებიდან ერთერთი ყველაზე პრაგმატული გამოსავალი რამდენიმე მცირე ფერმერის გაერთიანება და საკუთარი, ახალი სტანდარტების შესაბამისი სასაკლაოს გაკეთებაა.
როსტომ პაპიძე
როსტომ და ჯაბა პაპიძეები ესპანეთიდან საქართველოში 2007 წელს დაბრუნდნენ. დანაზოგი თანხით მათ გარდაბნის რაიონის სოფელ თელეთში 3000 კვ. მ მიწის ნაკვეთი შეიძინეს, შპს "როსტერი" დააფუძნეს და მეფრინველეობის მეურნეობა ააწყეს. დღეს მათ მეურნეობაში 10 000 ფრთა ფრინველი ჰყავთ. როსტომ პაპიძე ამბობს, რომ 7 წლის განმავლობაში მათ საკუთარ ბიზნესში დაახლოებით 1,5 მლნ ლარის ინვესტიცია ჩადეს. შპს "როსტერი" ძირითადად ცოცხალ ქათამს - 1-დღიან წიწილებს, ქათმის საკვებს და საკვებ დანამატებს ჰყიდის. მათი მომხმარებლები ძირითადად მცირე ფერმერები არიან - ისინი, ვისაც საოჯახო მეურნეობებში 200-დან 2000-მდე ფრთა ფრინველი ჰყავს. "როსტერის" საინფორმაციო ბაზაში 3000-მდე მცირე ფერმერი იძებნება. როსტომ პაპიძე აცხადებს, რომ ქათმის დაკვლის წესის სავალდებულო შესრულება მცირე ფერმერებს მძიმე ტვირთად დააწვებათ: "ქათმის ხორცი სავაჭრო ქსელში, ან საკოლმეურნეო ბაზარში რომ შევიდეს, ამისთვის მას თან ფორმა N2 უნდა ახლდეს. ფორმა N2 იმ შემთხვევაში გაიცემა, თუ ქათამი ისეთ სასაკლაოზე დაიკვლება, სადაც HACCP-ის სისტემაა დანერგილი. ასეთი სასაკლაოები რეგიონებში არსად არის. მეფრინველე, რომელსაც ფორმა N2 არ ექნება, 1000 ლარით დაჯარიმდება. 1000 ლარით დაჯარიმებული მცირე ფერმერი ვერასოდეს ვეღარ განვითარდება. 3000 ფერმერი თუ მეურნეობას გააუქმებს, ეს ნიშნავს, რომ ამ ბიზნესში ჩართული 15 000-მდე ადამიანი დაკარგავს სამსახურს და პირდაპირ შემოსავალს".
თამაზ მჭედლიძეს ქარელში ბროილერის ქათმის საოჯახო მეურნეობა აქვს. მეურნეობაში ამჟამად 500 ფრთა ქათამი ჰყავს. ქათმის დაკვლის წესის შესახებ მან არაფერი იცის: "ასეთი წესის შესახებ არავის გავუფრთხილებივარ. სად არის სასაკლაო, სად უნდა წავიყვანო ქათამი დასაკლავად? ქათმის გაზრდა ისედაც ძვირი მიჯდება, წელს საერთოდ გავიყიდე: შენობას, სადაც ქათმები არიან, შეშით ვათბობ, შეშა კიდევ ძალიან გაძვირდა. ამას ახლა სასაკლაოზე დაკვლის ფასიც თუ დაემატება, იძულებული გავხდები, რომ ქათმის გაზრდაზე უარი ვთქვა. რაც მყავს, ამას ამოვყიდი და გავჩერდები. ჯარიმის გადახდის თავი არა მაქვს".
მეფრინველეობის პატარა მეურნეობა აქვს გიგა კოდოევსაც. ფერმაში ამჟამად მას 5 500 ფრთა ქათამი ჰყავს. მათ მეურნეობაში გაზრდილი ქათამი ადგილზევე იკვლება და შემდეგ საკოლმეურნეო ბაზრებში იყიდება: 1 კგ დაახლოებით 4,70 ლარად. გიგა ამბობს, რომ ქათმის დაკვლის წესის შესრულებაზე კონტროლის გამკაცრებასთან დაკავშირებით სურსათის უვნებლობის სამსახურის წარმომადგენლებმა ის უკვე გააფრთხილეს. გიგა მოსალოდნელ პრობლემებზე საუბრობს: " HACCP-ის სისტემა სასაკლაოზე 2 კომპანიას აქვს დანერგილი - "ჩირინას" და "კოდას". მე მათთვის კონკურენტი ვარ. ამიტომ, ისინი საკუთარ სასაკლაოზე არ შემიშვებენ, ან თუ შემიშვებენ, ისეთ თანხას მომთხოვენ, რომ მათთან შედარებით პროდუქცია გამიძვირდეს. სასაკლაო მისია. ამიტომ, სასაკლაოს მფლობელი ჯერ საკუთარ ქათამს დაკლავს და შემდეგ სხვისას. სავაჭრო ქსელსაც ჩვენზე ადრე მიაწვდის პროდუქციას და ჩვენ შესაძლოა, გაყიდვის პრობლემაც შეგვექმნას. გამოსავალი არის რამდენიმე მცირე ფერმერის გაერთიანება და საკუთარი, ახალი სტანდარტების შესაბამისი სასაკლაოს გაკეთება. მაგრამ, ჩვენს სფეროში რამდენიმე ფერმერის გაერთიანება ძალიან რთულია, ერთი ფერმერისთვის კიდევ სასაკლაოს მოწყობისთვის საჭირო თანხა კოლოსალური ფულია. ისეთი სასაკლაოს მოწყობა, სადაც სამ საათში 150 ქათამი დაიკვლება, დაახლოებით 40 000 ლარი ჯდება. ჩემნაირი ფერმერისთვის 40 000 ლარი დიდი ფულია. ხელისუფლებამ ქათმის დაკვლის წესის მოთხოვნების შესრულებისთვის საშეღავათო პერიოდი უნდა მოგვცეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბევრი მცირე მეურნეობა საერთოდ გაუქმდება".
"ბიუ ბიუ"-ს მწარმოებელი კომპანია „ჩირინა“ სამხრეთ კავკასიაში ყველაზე დიდი მეფრინველეობის კომპლექსია. კომპანიამ ჰოლანდიური ტექნოლოგიით აღჭურვილ სასაკლაოზე HACCP-ის სისტემაც დანერგა. "ჩირინას“ სასაკლაო კვირაში 4 დღის განმავლობაში მუშაობს, დღეში კი აქ 35 000 ქათამი იკვლება. "ბიუ ბიუს" ტექნიკური დირექტორი მევლუდ მაჭარაშვილი აცხადებს, რომ სასაკლაოს გარკვეული რეჟიმი აქვს, მცირე მეფრინველეებს კი ამ რეჟიმზე მორგება გაუჭირდებათ: "სასაკლაოს მუშაობა მომგებიანია მაშინ, როცა ის სრული დატვირთვით მუშაობს. სასაკლაომ სრული დატვირთვით რომ იმუშავოს, ამისთვის მინიმუმ 35 000 ქათამი უნდა დაიკლას. ამდენ ქათამს რამდენიმე მცირე ფერმერი გაერთიანების შემთხვევაშიც კი ვერ მოაგროვებს. ჩვენი სასაკლაო გათვლილია გარკვეული წონის ქათმების დაკვლაზე. იკვლება მხოლოდ 1-1,6 კგ წონის ქათმები. ტექნიკურად ისეა მოწყობილი, რომ ამაზე მეტი, ან ნაკლები წონის ქათმების დაკვლაზე დანები არ არის გათვლილი. ფერმერებისთვის ამ რეჟიმზე მორგება ძალიან რთული იქნება. ამას გარდა, ჩვენ გაფართოებას ვაპირებთ. უახლოეს პერიოდში წარმოების მოცულობა გაორმაგდება და ჩვენ მცირე ფერმერების მომსახურების დრო და საშუალება არ გვექნება".
HACCP-ის სისტემა აქვს დანერგილი საკუთარ სასაკლაოზე კომპანია "კოდასაც". თუმცა, კომპანიამ 2013 წლიდან, მას შემდეგ რაც ბაზარზე "ბიუ ბიუ" შემოვიდა, ქათმის ხორცის წარმოება თითქმის შეაჩერა და მხოლოდ კვერცხის წარმოებაზე გადავიდა. "კოდას" ფინანსური მენეჯერი კახა მეგრელიშვილი აცხადებს, რომ ქათმის დაკვლის ნორმატივით გათვალისწინებული წესის შესრულება მცირე ფერმერებს პროდუქციას გაუძვირებს: "ჩვენი სასაკლაო ჰოლანდიური ტექნიკით არის აღჭურვილი და HACCP-ის სისტემაც გვაქვს დანერგილი. ნედლი ქათმის ხორცით 28 ჯიხურს და 3 სუპერმარკეტს ვამარაგებთ, ისიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა შეკვეთა გვაქვს. სრული დატვირთვით არ ვმუშაობთ. ამიტომ, გვაქვს საშუალება, რომ მცირე ფერმერებს ჩვენი სასაკლაოთი მოვემსახუროთ. მაგრამ, იმისთვის რომ სასაკლაო ჩავრთოთ, 8 000 ქათამი უნდა დაიკლას. სხვა შემთხვევაში მისი მუშაობა წამგებიანი იქნება. ერთი ქათმის დაკვლის ფასი 40 თეთრი იქნება. დღგ-ს გადახდის შემდეგ საწარმოს ამ თანხიდან 34 თეთრი დარჩება. მცირე ფერმერისთვის, რომელსაც საკუთარი სავაჭრო ობიექტი არა აქვს და ამის გამო ქათამს ერთბაშად არასოდეს კლავს, რა თქმა უნდა, ეს თანხა ძვირია. თუმცა, ქათმის დაკვლის წესი არის კანონის მოთხოვნა და ის მცირე ფერმერისთვისაც ისეთივე სავალდებულო შესასრულებელი უნდა იყოს, როგორც მსხვილი ბიზნესისთვის".
ასოციაცია „მომავლის ფერმერის“ თავმჯდომარე რუსუდან გიგაშვილი ამბობს, რომ ქათმის დაკვლის წესის შესრულებაზე კონტროლის გამკაცრება მცირე ფერემერებისთვის სენსიტიური საკითხია: "ჩვენი წევრი ფერმერებიდან 1000 -მდე მეფრინველეობაშია ჩართული. ისინი ძირითადად წვრილი და საშუალო ფერმერები არიან და 500-დან 20 000-მდე ფრთა ქათამს ზრდიან. დღეს მათ აქვთ განცდა, რომ არსებობის საშუალებას ართმევენ, რადგან იმ მოთხოვნის დაკმაყოფილებას, რაც მათ მიმართ 2015 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდება, მცირე შემოსავლების გამო ვერ შეძლებენ.
დღეს ყველაზე მთავარია, რომ ამ ადამიანებს მოვუსმინოთ და მათ რაც შეიძლება ბევრი საჭირო და მათზე მორგებული ინფორმაცია მივაწოდოთ ყველა. სურსათის უვნებლობის სამსახური კარდაკარის პრინციპით უნდა მუშაობდეს: სოფლად ყველა მეურნემდე უნდა მივიდეს ინფორმაცია კონკრეტული სქემებითა და კოორდინატებით. მათ ზუსტად უნდა იცოდნენ, რას მოითხოვს ახალი წესები და რეგულაციები, რა ფინანსურ დანახარჯებთან ექნებათ საქმე, რას სთავაზობს ხელისუფლება, რა ფინანსურ რესურსებზე ექნებათ ხელმისაწვდომობა, ვის მიაკითხონ და ა.შ. რაც მთავარია, უნდა ავუხსნათ, თუ როგორ აისახება მის კეთილდღეობაზე ეს რეფორმები. მან უნდა გაიაზროს, რომ არის რეფორმის მთავარი მონაწილე სუბიექტი. მაშინ იგრძნობს ფერმერი თავს დაცულად".
სურსათის ეროვნული სააგენტოს სურსათის უვნებლობის დეპარტამენტის უფროსი კახა სოხაძე www.eugeorgia.info-სთან საუბარში აცხადებს, რომ ნორმატიული მოთხოვნები ქათმის დაკვლასთან დაკავშირებით ფერმერებისთვის ახალი არ არის.
კახა სოხაძე: ცხოველური წარმოშობის სურსათის ჰიგიენის სპეციალური წესი ძალაში 2012 წლის 7 მარტს შევიდა. აქ არის მოთხოვნები როგორც მსხვილფეხა საქონლის, ისე ღორის და ფრინველის, მათ შორის ქათმის დაკვლისადმი. ჰიგიენის მოთხოვნები, როგორ ჰიგიენურ პირობებში უნდა დაიკლას ქათამი, დიდი ხანი არსებობს და ჩვენ მათ შესახებ ფერმერებს დიდი ხანია ვაფრთხილებთ. ვუწერთ რეკომენდაციებს იმის თაობაზე, როგორ უნდა შეუსაბამონ საქმიანობა კანონმდებლობას.
- თუმცა, ვიცით და ამ სტატიაზე მუშაობის პროცესმა კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა იმაში, რომ ადგილობრივი ქათმის დიდი ნაწილი HACCP-ის სისტემის მქონე სასაკლაოებზე არ იკვლება...
- ეს იმიტომ, რომ სასაკლაოები არ არსებობს. ჩვენ შევხვდით მცირე ფერმერებს. მათთვის საუკეთესო გამოსავალი არის ის, რომ გაერთიანდნენ და ახალი, სტანდარტების შესაბამისი სასაკლაო გააკეთონ.
ცხოველური წარმოშობის სურსათი მაღალი რისკის პროდუქტია. ამ სურსათში ფრინველის ხორცი ყველაზე დაბალი რისკის შემცველი სურსათია. თუმცა, ის კონტროლს ექვემდებარება. ჩვენ როგორც ადგილობრივი, ისე იმპორტული ქათმის ხორცის კონტროლს აქტიურად ვახორციელებთ. ვამოწმებთ იმ სასაკლაოებსაც, სადაც ქათმები იკვლება. ასე, რომ ეს საკითხი უყურადღებოდ და კონტროლის გარეშე არ არის დარჩენილი.
- ვერ დაგეთანხმებით. თუ მცირე ფერმერთა მეურნეობებში გაზრდილი ქათამი არ ვიცით სად და რა პირობებში იკვლება, გამოდის, რომ ეს პროცესი კონტროლის გარეშეა დარჩენილი.
- "სურსათის, ცხოველის საკვების უვნებლობის, ვეტერინარიის და მცენარეთა დაცვის კოდექსში" არის ჩანაწერი, რომ ფიზიკური პირების სახელმწიფო კონტროლი გადავადებულია 2020 წლამდე. რაც შეეხება ბაზარზე მოხვედრილ სურსათს, ჩვენ მის კონტროლს აქტიურად ვახორციელებთ.
ქვეყანაში არსებობს ნორმატიული მოთხოვნები ქათმის დაკვლასთან დაკავშირებით. ქათამი, რომელიც სავაჭრო ქსელში ხვდება, ნორმატიული აქტებით განსაზღვრული წესების მიხედვით უნდა იყოს დაკლული. ყველაზე ოპტიმალური და ცივილიზებული გამოსავალი არის ის, რომ მცირე ფერმერები გაერთიანდნენ. ცალ-ცალკე ოპერირება მათ გაუჭირდებათ. მათ მიმართ მოთხოვნები ძალაში შევა 2020 წელს და ისინი ამ მოთხოვნების შესრულებისთვის მზად უნდა იყვნენ. მათ თავიანთი ადამიანური და ფინანსური რესურსები უნდა გააერთიანონ იმისთვის, რომ შეძლონ ამ ბაზარზე სრულყოფილად ოპერირება. გააკეთონ სასაკლაო და ქათამი დაიკლას ჰიგიენური წესების დაცვით. სხვა შემთხვევაში ისინი საქმიანობის გაგრძელებას ვეღარ შეძლებენ.
- იმისთვის, რომ მათი პროდუქცია მოხვდეს საკოლმეურნეო ბაზარში, ეს წესები ახლაც უნდა იყოს თუ არა დაცული?
- რა თქმა უნდა, ვალდებულება არის ერთი - სამომხმარებლო ბაზარზე უნდა იყოს უვნებელი სურსათი.
- იმ შემთხვევაში, თუ სამომხმარებლო ბაზარზე შეტანილი ქათამი სასაკლაოზე არ იქნება დაკლული, ფერმერი დაჯარიმდება?
- ბაზარზე მავნე სურსათის განთავსებისთვის ბიზნესოპერატორი დაჯარიმდება 1000 ლარით, სურსათი კი დაექვემდებარება განადგურებას. ეს არის საფრთხე საზოგადოების ჯანმრთელობისთვის და ის გაფრთხილებას, ან გარდამავალ პერიოდს არ ითვალისწინებს.
- სად შეუძლია მცირე ფერმერს საკუთარი პროდუქციის ვეტერინალური მოწმობა - ფორმა N2-ის გარეშე გაყიდვა?
- მცირე ფერმერს, რომელიც ბაზარს არასტაბილურად და მცირე რაოდენობით აწვდის სურსათს, პროდუქციის მიწოდება შეუძლია ნებისმიერი სავაჭრო ობიექტისთვის. ამ შემთხვევაში რეალიზატორი ექცევა კონტროლის ქვეშ. ამიტომ რეალიზატორი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ სურსათი, რომელსაც ის ჰყიდის, უვნებელია. თუ ეს მოცემულობა დაცული იქნება, მას შეუძლია ნებისმიერ მარკეტში განათავსოს პროდუქცია.
- თუმცა, ფერმერი ვერ შეძლებს მარკეტის მეპატრონის ცარიელი სიტყვებით დარწმუნებას...
- რატომ ვერ შეძლებს? მას შეუძლია ლაბორატორიული კვლევებით, ან სხვადასხვა მექანიზმებით დაადასტუროს, რომ მისი პროდუქცია უვნებელია.
ასეთი კონტროლი შარშანაც იყო, წელსაც იყო და მომავალ წელსაც გაგრძელდება. არასწორია ინტერპრეტაცია, რომ ქათმის დაკვლის წესი ახალი რეგულაციაა და ის ძალაში 2015 წლის პირველი იანვრიდან შედის.
კოოპერირების სირთულეების დაძლევაში ფერმერებს წესით, სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სსიპ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტო უნდა დაეხმაროს. "სააგენტოში მეფრინველეობის მხოლოდ ერთი კოოპერატივია დარეგისტრირებული. როგორც წესი, მათ პატარა წარმოებები აქვთ და სხვებთან გაერთიანება ვერ წარმოუდგენიათ. ჩვენ ვეხმარებით ისეთ კოოპერატივებს, რომლებიც საკუთარ წარმოებაში ახალ სტანდარტებს ნერგავენ. 2014 წელს აქცენტი ძირითადად პირველადი წარმოების სფეროში დასაქმებულ კოოპერატივებზე გავაკეთეთ - ისეთ კოოპერატივებზე, რომლებსაც ხილი და ბოსტნეული მოჰყავთ და ევროპის ბაზრებზე არიან ორიენტირებულნი. სურსათის მწარმოებელი კოოპერატივები არც გვყავს. სააგენტოს 2015 წლის პროგრამული ღონისძიებები უკვე გაწერილია. ამ პროგრამების ფარგლებში ჩვენ ფერმერებს მივცემთ გარკვეულ ცოდნას, დავეხმარებით მათ GLOBAL GAP-ის სტანდარტების დანერგვაში და კვალიფიკაციის ამაღლებაში. ფინანსური მხარდაჭერის პროგრამები 2015 წელს გათვალისწინებული არ არის," - აცხადებს ჩვენთან საუბარში სსიპ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს თავმჯდომარე, გიორგი მიშელაძე.
მეფრინველეთა კოოოპერატივი არსებობს ტყიბულში. „საკირეში“ 5 ფერმერია გაერთიანებული. კოოპერატივი ძირითადად ცოცხალ ქათამს და წიწილებს ჰყიდის: „ამ ფერმერებმა ჩათვალეს, რომ არსებობს საბაზრო ნიშა გლეხური ქათმის წარმოებისთვის, რადგან გლეხური ქათამი ბროილერთან შედარებით ბევრად უფრო გემრიელია. კოოპერატივის მიზანია, რომ გლეხური ქათმის კომერციული წარმოება ააწყონ. გლეხებს არ აქვთ ფინანასური შესაძლებლობა იმისთვის, რომ თუნდაც გრძელვადიან პერსპექტივაში საკუთარი წარმოება გადააწყონ და ის ახალ სტანდარტებს მოარგონ. ჩვენ მათ ვეხმარებით სწორედ იმაში, რომ არ ჰქონდეთ პრობლემები სურსათის უვნებლობის ახალ რეგულაციებთან. „საკირესთვის“ ჩვენ ვყიდულობთ ინკუბატორს, გალიებს და ტრაქტორს, რომელიც ფრინველის საკვების წარმოებისთვის სჭირდებათ. გრანტის ფარგლებში მათ 11 500 ევროს ვაძლევთ,“-აცხადებს ჩვენთან საუბარში „People In Need“-ის ენპარდის პროექტების მენეჯერი ბუბა ჯაფარლი.
მისივე თქმით, იმისთვის, რომ „People In Need“-ი კოოპერატივს დაეხმაროს, ის ორგანიზაციის მინიმალურ მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს - კოოპერატივში სულ მცირე 5-6 ფერმერი უნდა იყოს გაერთიანებული.
მანანა ვარდიაშვილი
