საქართველოს მთავრობა აგროსფეროში უცხოურ ინვესტიციებზე შეზღუდვებს აწესებს

მიწის კანონმდებლობა, რომლის დამტკიცებას პარლამენტი უახლოეს მომავალში გეგმავს, საქართველოს სოფლის მეურბეობაში ინვესტიციებს დააბრკოლებს, გართულებული პროცედურების გამო. ევროპის ქვეყნებში არსებობს მიწის გაყიდვაზე შეზღუდვები, მაგრამ ის არ აბრკოლებს დარგის განვითარებას. “სოფლის მეურნეობას გასავითარებლად სჭირდება ცოდნა და ფული. ჩვენ არც ერთი გვაქვს, არც მეორე. რა უნდა ვქნათ ესეთ სიტუაციაში? საიდან უნდა მოვიტანო ფული და ცოდნა? ამისთვის უნდა მოვიზიდოთ ინვესტიციები. შედეგად, დასაქმდება მეტი ხალხი, გაიზრდება საექსპორტო პოტენციალი, ქართული პროდუქცია გავა საზღვარგარეთ და ცოტას გავმდიდრდებით” - აცხადებს ქართველი მეწარმე კოტე ვეკუა.

2017 წლის მაისში საქართველოს პარლამენტში განსახილველად შევიდა კანონპროექტი „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“. პროექტის მიხედვით, განისაზღვრა საქართველოს ტერიტორიაზე სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწების საკუთრების უფლებამოსილება იურიდიულ და ფიზიკურ პირებზე. რამდენიმე დღის წინ იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარემ, ეკა ბესელიამ გააკეთა განცხადება: „მივიღეთგადაწყვეტილება, გამოვაცხადოთმორატორიუმისასოფლო-სამეურნეოდანიშნულებისმიწებისგასხვისებისმუხლზე. მორატორიუმიგამოცხადებულიიქნებაკონსტიტუციურიცვლილებისამოქმედებამდე. ამდროშიშეჩერდებაყოველგვარიგასხვისებასასოფლო-სამეურნეომიწების. ასევემოკლევადაშიშემუშავდებაორგანულკანონშიშესატანიისცვლილებები, რომელიცკონსტიტუციაშიდაგეგმილჩანაწერთანიქნებაშესაბამისობაში“.

სანამ უშუალოდ კანონპროექტზე და მოსალოდნელ ცვლილებაზე ვისაუბრებდეთ, მანამდე გავეცნოთ არსებულ მდგომარეობას.

საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრებას არეგულირებს კანონი „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“. აღნიშნული კანონის მიხედვით, სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთად ითვლება: საჯარო რეესტრში სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთად რეგისტრირებული მიწა, რომელიც გამოიყენება მემცენარეობისა და მეცხოველეობის პროდუქციის წარმოებისათვის მასზე არსებული საცხოვრებელი, სამეურნეო და დამხმარე ნაგებობით ან მათ გარეშე.

ამავე კანონის მიხედვით, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფლობის უფლება აქვს:

„ა) საქართველოს მოქალაქეს, კომლს, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საქართველოს მოქალაქის მიერ საქართველოში რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს;

ბ) უცხოელს, საზღვარგარეთ რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად უცხოელის მიერ საქართველოში რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს.“ (მუხლი 4, პუნქტი 1)

კანონმდებლობის მიხედვით, სასოფლო სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების წარმოშობისას შეზღუდვები არ არსებობს, თუმცა პრაქტიკაში იყო შემთხვევები, როდესაც სხვა ქვეყნის მოქალაქეობა ხელისშემშლელი ფაქტორი აღმოჩნდა ქონების რეგისტრაციისას (იხილეთ ბმული).

„საერთაშორისო გამჭირვალობა - საქართველო“-ს ინფორმაციით, დღესდღეობით საქართველოში არსებობს 2,6 მილიონი ჰექტარი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა. „ძალიან რთულია იმის თქმა აქედან რამდენია უცხოელის საკუთრებაში, რადგან ბაზრის კვლევა არ ჩატარებულა, მაგრამ შემიძლია დაახლოებით გითხრათ, რომ დამოუკიდებელი საქართველოს არსებობის ისტორიაში, მას შემდეგ რაც მიწა კერძო პირების საკუთრებაში გადავიდა, უცხოელების საკუთრებაში არის მთლიანი ს.ს.დ მიწის 0,8 %. 0,8% არის ძალიან მცირე ნაწილი. და ის რომ უცხოელები მასიურად მოდიან და ყიდულობენ ციფრებით ეს არ ჩანს“- განაცხადა „საერთაშორისო გამჭირვალობა - საქართველო“-ს იურისტმა თეო ზაქარაშვილმა.

2017 წლის მაისში ინიცირებული კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის მიხედვით, ცვლილების მიღების მიზეზი არის „უფრო მდიდარი ქვეყნების მოქალაქეთა მიერ იაფი მიწის მასობრივი შესყიდვის თავიდან აცილება“, ამასთანავე „საჯარო ინტერესების დაცვა“, „ქვეყნის უსაფრთხოებაზე, გარემოს დაცვასა და სახელმწიფოს ეკონომიკურ სტაბილურობაზე“ უარყოფითი ზეგავლენის თავიდან აცილება. კანონპროექტს არ ახლავს სტატისტიკური მონაცემი სხვა ქვეყნის მოქალაქეთა მიერ საქართველოში მიწის შესყიდვის შესახებ, და მიწების „მასობრივი შესყიდვის“ საქართველოს ეკონომიკაზე გავლენის ფინანსური ანალიზი.

„არ არის დათვლილი ის სავარაუდო შედეგი (სარგებელი თუ ზიანი), რომელიც ნებისმიერ კანონპროექტს უნდა ახლდეს თან. არ ვიცით ამ ცვლილებით რა შედეგი მიადგება სახელმწიფო ბიუჯეტს, სახელმწიფო სახსრებს და მთლიანად ეკონომიკას“- განაცხადა თეო ზაქარაშილმა.

რაც შეეხება უშუალოდ კანონპროექტს, ძირითადი ცვლილება შეეხო „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ კანონის მე-4 მუხლს, რომელიც ეხება სასოფლო სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრებას. ახალი კანონპროექტის მიხედვით, მე-4 მუხლის მიხედვით სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის მესაკუთრე შეზღუდვების გარეშე შეიძლება გახდეს:

საქართველოს მოქალაქე, საქართველოში რეგისტრირებული ნებისმიერი ფიზიკური თუ იურიდიული პირი, სახელმწიფო, კომლი.
უცხოელი, თუკი

ა) სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა(ს.ს.დ) მიიღო მემკვიდრეობით

ბ) ს.ს.დ მიწა თანასაკუთრების ობიექტია საქართველოს მოქალაქესთან ქორწინების ან საქართველოს მოქალაქეებთან ერთად კომლის წევრობის შედეგად. კომლიდან გასვლისას ან განქორწინებისას თანასაკუთრების უფლება რჩება.

ვალდებულება: 1 წლის ვადაში გაასხვისოს თავისი წილი, რადგან აღარ აკმაყოფილებს ამ პირობას.

შეღავათი: ყოფილი მეუღლე/კომლის დანარჩენი წევრები, სარგებლობენ უპირატესის შესყიდვის უფლებით 3 თვის ვადაში

შენიშვნა: უცხოელი - უცხო ქვეყნის მოქალაქე და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირი.

მესაკუთრედ გახდომისთვის აუცილებელი პროცედურა:

კანონპროექტის მიხედვით, მიწის საკუთრების გრძელვადიანი უფლების მოსაპოვებლად მსურველებმა (უცხო ქვეყნის მოქალაქემ) უნდა მიმართონ საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს, რომელიც სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე მიიღებს გადაწყვეტილებას, გასცეს თუ არა საკუთრების უფლება. მიმართვის გაკეთება სამინისტროში შეუძლია:

მუდმივი ცხოვრების ან საინვესტიციო ბინადრობის ნებართვის მქონე უცხოელ ფიზიკურ პირს
საქართველოშირეგისტრირებულიურიდიულპირს, თუმისდამფუძნებელსწარმოადგენსანწილის/აქციათა 50%-ზემეტისმესაკუთრეაუცხოელიფიზიკურიპირი
უცხოელიფიზიკურიპირისმიერდაფუძნებულიიურიდიულპირი, რომლისკაპიტალის 50%-ზემეტიწილის/აქციისმფლობელსერთადან/დაჯამურადწარმოადგენსსაქართველოსმოქალაქეობისარმქონეპირი
უცხოქვეყნისკანონმდებლობითშექმნილიიურიდიულიპირიან/დასაქართველოშირეგისტრირებულიმისიფილიალი.

ჩამონათვალში მოხსენიებულმა პირებმა სოფლის მეურნეობის სამინისტროს უნდა წარუდგინონ შემდეგი დოკუმენტები:

პირველი ეტაპი:

ხელშეკრულება, რომელიც ადასტურებს ს.ს.დ მიწის ნაკვეთით სარგებლობას არანაკლებ 5 წლის განმავლობაში
ცნობა, შემოსავლების სამსახურიდან რომელიც დაადასტურებს მიწაზე ქონების გადასახადის მინიმუმ 5 წლიან ფაქტს.
საინვესტიციო გეგმა (ინოვაციური სამეცნიერო ტექნოლოგიების გამოყენების, ბიომეურნეობის განვითარების, ბიო-აგროწარმოების დანერგვის, ახალი ტექნოლოგიების გავრცელების, სადემონსტრაციო ნაკვეთების მოწყობის, თანამედროვე სასოფლო-სამეურნეო მანქანა-იარაღების დანერგვის, სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობასთან დაკავშირებული კვლევების, სასელექციო მეურნეობების მოწყობის ან/და ჯიშთა გამოცდის მიზნით სათანადო კაპიტალდაბანდებების განხორციელების შესახებ;)
საკუთრებისმოწმობა, საბანკოანგარიშისამონაწერიანსათანადოწესითგაცემულისაბანკოგარანტია,იმისდასადასტურებლად, რომგანმცხადებელინამდვილადფლობსსაინვესტიციოგეგმისმიხედვითგანსახორციელებელიკაპიტალდაბანდებისმოცულობისშესაბამისმატერიალურრესურსებს.
მუდმივი ცხოვრების ან საინვესტიციო ბინადრობის ნებართვა, არსებობის შემთხვევაში.

მეორე ეტაპი:

თუკი სოფლის მეურნეობის სამინისტრო მიიჩნევს, რომ პირმა დააკმაყოფილა სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესები, სამინისტრო მიმართავს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის საკრებულოს, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის შეძენით დაინტერესებული პირის საქართველოს ტერიტორიაზე აგრარულ სექტორში საქმიანობის ჯამში არანაკლებ ხუთწლიანი გამოცდილების დასადასტურებლად და მისთვის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე საკუთრების უფლების მოპოვების თაობაზე რეკომენდაციის გასაცემად. საჭიროების შემთხვევაში მუნიციპალიტეტმა შეიძლება მოსთხოვოს პირს არანაკლებ ხუთწლიანი გამოცდილების დამადასტურებელი დოკუმენტაცია. თუკი მუნიციპალიტეტის საკრებულო დადებით რეკომენდაციას არ გასცემს, სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ეტყვის უარს საკუთრების უფლების მოპოვებაზე.

მესამე ეტაპი:

დადებითი პასუხის შემთხვევაში, სოფლის მეურნეობის სამინისტრო საქართველოს მთავრობას წარუდგენს განცხადებას და თანდართულ დოკუმენტაციას გადაწყვეტილების მისაღებად.

გარდა ჩამოთვლილი პროცედურებისა, შესაძენი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა არ უნდა იყოს 5 ჰექტარზე ნაკლები და 100 ჰექტარზე მეტი; ამასთანავე სასაზღვრო ზონაში მდებარე სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი.

შენიშვნა: განსაკუთრებულ შემთხვევებში შესაძლებელია გამონაკლისების დაშვება და ამ რეგულირებებიდან თავის არიდება.

„საკმაოდ კომპლექსური საკითხია. ზუსტად არ ვიცი რა პროცესები უნდა წარიმართოს, სამთავრობო ეშელონებში გამონაკლისის დასაშვებად, თუმცა მთავარია რომ პროცესი უნდა იყოს ღია და გამჭირვალე“ - განაცხადა ერთ-ერთმა ინვესტორმა და მიწის მესაკუთრემ „არიკ ჯგუფის“-ს დამფუძნებელმა დევიდ ლიმ.

იურისტი თეო ზაქარაშვილი მიიჩნევს, რომ აღნიშნული კანონპროექტის მიზანი არის, არა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის დაცვა, არამედ რიგითი მოქალაქეებისთვის შეზღუდვების დაწესება და დამატებითი პრობლემების შექმნა. „ამ კანონპროექტის მიხედვით სახელმწიფო მხოლოდ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის მესაკუთრეებს უწესებს შეზღუდვებს და ეუბნება: „მე გეტყვით როგორ და ვის უნდა მიყიდოთ მიწა“. საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ამ ტიპის მიწების ყველაზე დიდი მესაკუთრე საქართველოში არის სახელმწიფო და თავად სახელმწიფო იტოვებს უფლებას გამონაკლისების სახით, შეზღუდვების გვერდის ავლით გაყიდოს სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა. შესაბამისად, გამოდის, რომ შეზუდვები დაწესებულია ძირითადად გლეხებისა და მოქალაქეებისთვის. კანონპროექტის მიზანი, რომ დავიცვათ რაღაც დოზით სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, ამას ვერ ამართლებს. პირიქით ოთხდონიანმა შეზღუდვამ (სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, ადგილობრივი თვითმმრთველი ერთეული, ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო, მთავრობა) და რთულმა რეგულაციებმა შეიძლება გაზარდოს კორუფციის რისკები. ოთხი სხვადასხვა უწყება ერთვება ამ პროცესებში და არ არის გაწერილი, მაგალითად რას ნიშნავს ინოვაციური პროექტი, და რა კრიტერიუმებს უნდა აკმაყოფილებდეს იგი. რა კრიტერიუმების მიხედვით უნდა შეაფასოს სოფლის თემის საკრებულომ დაინტერესებული პირის საქმიანობა აგრარულ სფეროში და ა.შ“

ის რომ შეზღუდვები უნდა არსებობდეს, ამაზე ყველა რესპოდენტი თანაბრად თანხმდება, „რეგულაციების არსებობა აუცილებელია. მთავარია რას ემსახურება, რა არგუმენტები აქვს, და რატომ ვიღებთ. რაშია პრობლემა? უცხოურ ინვესტიციებში თუ მიგრაციაში? თუ მიგრაციასთან არის პრობლემა, იცის ხალხმა რამდენი ადამიანი ყიდულობს ბინებს ბათუმში, თბილისსა და ქუთაისში? თუ მიგრაცია არ უნდათ, განსაკუთრებით აზიური ქვეყნებიდან, რა აზრი აქვს მხოლოდ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის გაყიდვის აკრძალვას? რა მნიშვნელობა აქვს წნორში იყიდის უცხოელი მიწას თუ თბილისში კორპუსში?“ - აცხადებს „ნერგეტა“-ს დამფუძნებელი კოტე ვეკუა.

საქართველოში უცხოელი ინვესტორის და „არიკ ჯგუფის“-ს დამფუძნებლის დევიდ ლი-ს განცხადებით, მთავარი პრობლემა უცხოელი ინვესტორებისთვის არის საკონსტიტუციო ცვლილება. „მიწები რა თქმა უნდა, უნდა იყოს დაცული, მაგრამ არა საკონსტიტუციო ცვლილების საფუძველზე. ეს იქნება უარყოფითი გზავნილი მთელს მსოფლიოში. გამოდის რომ საქართველო უარს ამბობს განვითარებაზე. ინვესტორებს, განსაკუთრებით დიდი მასშტაბის კომპანიებს, უნდა ჰქონდეს მიწის შეძენის შესაძლებლობა, რათა ივესტირებსი გზით თავიანთი გამოცდილება, ცოდნა მოახმარონ საქართველოს სოფლის მეურნეობის განვითარებას და ხალხის დასაქმებას. რეგულირება უნდა ითვალისწინებდეს არა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, არამედ დამატებით ვალდებულებას მიწის მყიდველი უცხოელი თუ ადგილობრივი ინვესტორისთვის, რომ გასცეს ცოდნა, შექმნას სამუშაო ადგილები და აწარმოოს საექსპორტო პროდუქცია“.

ევროპის ბევრ ქვეყანაში, სოფლის მეურნეობაში დაგროვილი ცოდნა და გამოცდილება ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნაა. მაგალითისთვის, ლიტვაში - ევროკავშირის ქვეყნების მოქალაქეებს შეუძლიათ მიწის შესყიდვა იმ შემთხვევაში, თუკი საქმიანობის სფეროს წარმოადგენს სოფლის მეურნეობა, და ბოლო 10 წლის განმავლობაში აქვს აგრო სფეროს მინიმუმ 3 წლიანი გამოცდილება. ასევე, თუკი აქვს უმაღლესი განათლება აგრო სფეროს სპეციალობით. 40 წლამდე ფერმერებისთვის საჭიროა ნებართვის აღება სოფლის მეურნეობის სამინისტროდან. რაც შეეხება იურიდიულ პირებს, მათაც უნდა ჰქონდეს აგრო სფეროში მუშაობის 3 წლიანი გამოცდილება. ამასთანავე შემოსავლების 50%-ზე მეტი უნდა იყოს აგრო სფეროდან. ამასთანავე სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ავალდებულებს მიწის შეძენის მსურველ პირებს, რომ მომდევნო 5 წლის გამავლობაში მიწა გამოყენებულ იქნას აგრო საქმიანობისთვის. შესაძენი მიწის მაქსიმალური მოცულობა არის 300 ჰა.

უნგრეთში - მხოლოდ უნგრეთის და ევროკავშირის მოქალაქეს (რომელიც ამავდროულად არის უნგრეთის რეზიდენტი) აქვს უფლება შეიძინოს სასოფლო სამეურნეო მიწა. ამასთანავე ევროკავშირის რეზიდენტ მოქალაქეს უნდა ჰქონდეს მინიმუმ სამ წლიანი სამუშაო გამოცდილება აგროსფეროში ან აგრო სპეციალობის 4 წლიანი საუნივერსიტეტო ხარისხი. ყველა მიწის შესყიდვა უნდა დამტკიცდეს ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების მიერ. ადგილობრივ ფერმერებს და ახალგაზრდებს მიწის შეძენის დროს ენიჭებათ უპირატესობა არაუნგრეთის მოქალაქეებთან შედარებით. ამასთანავე, არსებობს გრძელვადიანი იჯარა. (მაქს 20 წლიანი)

სლოვაკეთში - მხოლოდ ევროკავშირის ქვეყნების მოქალაქეებს (ბინადრობის ნებართვით) აქვთ უფლება შეისყიდონ ის მიწა, რომელსაც იყენებდნენ 3 წლის განმავლობაში.

ავსტრიაში - მიწის ყიდვის უფლება აქვს ევროკავშირის ქვეყნების მოქალაქეებს, ავსტრიაში ცხოვრების ნებართვის მქონე პირებს და ევროკავშირში რეგისტრირებულ კომპანიებს. კონკრეტული ტიპის შეზღუდვები დამოკიდებულია ქონების ტიპზე(გააჩნია სასოფლოა თუ არა მიწა, შენობითაა თუ შენობის გარეშე, სად მდებარეობს) .

ესტონეთში - მხოლოდ ესტონეთის და ევროკავშირის ქვეყნის მოქალაქეებს შეუძლიათ სასოფლო სამეურნეო მიწების შეძენა შეზღუდვის გარეშე. მაგრამ თუ მოცულობა აღემატება 10 ჰექტარს, მაშინ საჭიროა ადგილობრივი ხელისუფლების ნებართვა.

როგორც ვხედავთ, მთავარი მოთხოვნა ამ ქვეყნებისთვის არის, მოქალაქეობა და ინვესტორის ცოდნა და გამოცდილება, რომელიც უნდა მოხმარდეს ამ ქვეყნის განვითარებას. ყველაზე მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ძირითად შემთხვევებში საკუთრების უფლების მინიჭების პროცესი არ არის რთული, და არ მოითხოვს მრავალდონიან ბიუროკრატიულ პროცედურებს, ქართული კანონპროექტისაგან განსხვავებით.

„ჩვენ ვართ განვითარებადი ქვეყანა, ჩვენ გვჭირდება უცხოელი თანაინვესტორი. ეს არის საჭიროება და არა სურვილი. ჩვენს სოფლის მეურნეობას ფულის გარდა სჭირდება თანამედროვე ტექნოლოგიების ცოდნა. ჩვენთან ამის დეფიციტია. არ არსებობს სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტები, ვერ გვეუბნებიან ასე თუ გააკეთე ამდენს მიიღებ, ისე თუ გააკეთე - იმდენს. სოფლის მეურნეობას გასავითარებლად სჭირდება ფული და ცოდნა . ჩვენ არც ერთი გვაქვს, არც მეორე. რა უნდა ვქნათ ესეთ სიტუაციაში? საიდან უნდა მოვიტანო ფული და ცოდნა? ამისთვის უნდა მოვიზიდოთ ინვესტიციები. შედეგად, დასაქმდება მეტი ხალხი, გაიზრდება საექსპორტო პოტენციალი, ქართული პროდუქცია გავა საზღვარგარეთ და ცოტას გავმდიდრდებით. მოწესრიგდება ინფრასტრუქტურაც. ჩვენთან რჩება ის ტრაქტორებიც და საირიგაციო სისტემა. ის უცხოელი ინვესტორი მხოლოდ მოგების დივიდენდის ნაწილს წაიღებს. ეს ისეთი საქმეა, სადაც მოგებას ბევრი წლის, 10 წლის მერე ნახავს და მაშინაც წაიღებს მხოლოდ ნაწილს. რადგან ისევ ბიზნესის წესია, სულ თუ წაიღებ მოგებას, მეორე წელს ვერ იმუშავებ. მაგალითად, 2 მილიონი თუ ნახა მოგება, წაიღებს მხოლოდ 200 ათასს. დანარჩენს ისევ აქ დატოვებს ბიზნესის გასავითარებლად. აი ესეთი ინვესტიციის წინაამღდეგი კი არა პირიქით, სანთლით უნდა ვეძებდეთ“ - განაცხადა eugeorgia.info სთან საუბრისას კოტე ვეკუამ, რომელიც ბოლო 7 წელია დასავლეთ საქართველოში კივის თხილის და ღვინის წარმოებით და ექსპორტითაა დაკავებული. ვეკუას ჰყავს გერმანელი მოწილე.

ეკონომისტის, ვენეციის უნივერსიტეტის სადოქტოროს კანდიდატის, ირაკლი ყიფიანის აზრით, ცვლილება საქართველოს ეკონომიკაზე ძალიან ნეგატიურად აისახება. „ის არგუმენტი რომ სოფლის მეურნეობის სფეროში დიდი ინვესტიციები აქამდე არ შემოდიოდა და კანონპროექტის ეს ჩანაწერი დიდ ცვლილებას არ გამოიწვევს, არის სრული სისულელე. რადგან აქამდე თუ ინვესტიციები არ შემოდიოდა, მთავრობის ამოცანა უნდა ყოფილიყო არა დამატებით აკრძალვების დაწესება, არამედ პირიქით, მეტად მიმზიდველი ბიზნეს გარემოს შექმნა სოფლის მეურნეობის განვითარების ხელშესაწყობად. საქართველოს მთავრობამ ფაქტობრივად უარი თქვა სოფლის მეურნეობის განვითარებაზე, რაც საბოლოო ჯამში ნეგატიურად აისახება ქვეყნის განვითარებაზე.“ - განაცხადა ირაკლი ყიფიანმა.

წყაროები: