კენკრის სექტორი მუშახელის დეფიციტს განიცდის
კენკრის წარმოებას საქართველოში რამდენიმე მნიშვნელოვანი პრობლემა აქვს. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფერმერისთვის ამჟამად მოსავლის მათთვის მისაღებ ფასად რეალიზაციაა. ამ სექტორს სირთულეებს უქმნის ცოდნისა და გამოცდილების ნაკლებობა, როგორც კენკრის მოყვანის, ისე შენახვის, გადამუშავებისა და რეალიზაციის მიმართულებით. ფერმერებს ხელს გაუმართავი ირიგაციის სისტემაც უშლის. კიდევ ერთი პრობლემა ამ სექტორში სერტიფიცირებული სანერგე მეურნეობის სიმცირეა. კენკრის შესანახად ქვეყანაში სულ რამდენიმე შოკური მაცივარი არსებობს, რაც მწარმოებლებს არანაკლებ სირთულეებს უქმნის. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევა კენკრის მწარმოებლებისთვის ბოლო წლებში მუშახელის დეფიციტი გახდა.
კენკრის მოვლა-მოყვანა საკმაოდ შრომატევადი საქმიანობაა. კენკრის წარმოების სხვადასხვა ეტაპი სამუშაო ძალის დიდ რაოდენობას მოითხოვს. განსაკუთრებით შრომატევადია მისი კრეფა. შესაბამისად, ფერმერებს უჭირთ კვალიფიციური მუშახელის მოძიება, რომელსაც ნარგავების სწორად მოვლა და ნაყოფის ხარისხიანად მოკრეფა შეუძლია. კენკრის მცირე ბაღიც კი ხშირად რამდენიმე ადამიანის სეზონურად დასაქმებას საჭიროებს. აღსანიშნავია, რომ მუშახელი მხოლოდ საქართველოსთვის არ არის პრობლემა. სამუშაო ძალის დეფიციტს კენკრის სექტორი სხვა ქვეყნებშიც უჩივის. სამუშაო ძალის დეფიციტი უკრაინასაც აქვს. ბევრი უკრაინელი კენკრის მოსაკრეფად სეზონურად მიდის მეზობელ პოლონეთში, სადაც მათ უფრო მეტს უხდიან. ამიტომ უკრაინელი ფერმერები იძულებულები გახდნენ, შრომის ანაზღაურება გაეზარდათ. მათ ასევე დაიწყეს ზრუნვა სამუშაო პირობების გაუმჯობესებაზე და ტექნოლოგიების გამოყენებაზე, რაც შრომის ეფექტიანობას ზრდის. კენკრის კრეფა განვითარებულ ქვეყნებში ავტომატიზებული ხდება, თუმცა, ცოცხალი ხილის ბაზრის მოთხოვნიდან გამომდინარე, მისი მოკრეფა მაინც ხელით ხდება, ხარისხის შესანარჩუნებლად. შეიძლება ითქვას, რომ ახალ ტექნოლოგიებს კონკურენტულ ბრძოლაში მაინც კენკრის ხელით მოკრეფა უგებს.
დეფიციტის გამო მუშახელი საქართველოშიც გაძვირდა. ბოლო ორი წელია დაქირავებული მუშის ანაზღაურება დაახლოებით 20%-ით გაიზარდა. მეწარმეთა ინფორმაციით, შრომის ანაზღაურების ხარჯების ხვედრითი წილი საერთო ხარჯებში 10- 15%-ის ფარგლებშია. მიმდინარე სეზონზე კილოგრამი კენკრის მოკრეფის საფასური 1 -1,10 ლარის ფარგლებში მერყეობს. ზოგიერთ რეგიონში კი 2 ლარსაც აღემატება. დაქირავებული მუშის დღიური ანაზღაურება კი 25-დან 30 ლარს შეადგენს.
„წელს გამეზარდა მუშახელის ხარჯი. სოფელში ხალხი აღარ დარჩა. ვინც არის, იმას მუშაობა არ უნდა. სოფელში მუშებს გორიდან ჩამომყავს. ვისაც მუშაობას ვთავაზობ, დამცინიან. დღიურად 25-30 ლარს ვიხდი, რაც კილოგრამზე 2 ლარი გამოდის”, - ამბობს გიგა მოგელაშვილი, რომელსაც კენკრის ბაღი გორში, სოფელ ვარიანში აქვს.
„ამხანაგობა ქართული კენკრას” მაყვლისა და ჟოლო მარნეულში მოჰყავს. ბაღის მოსავლელად და საკრეფად ადგილობრივი მოსახლეობისგან შექმნილ ბრიგადას ქირაობენ. კომპანიის თანადამფუძნებელი ია თოფურია ამბობს, რომ კილოგრამი მაყვლის კრეფაში 1,1 ლარს იხდიან. ხოლო ჟოლოს მოკრეფა უფრო ძვირი 2,5 ლარამდე უჯდებათ. მკრეფავის კვალიფიკაცია და შრომის ნაყოფიერება დაბალია, ამიტომ კენკრის თვითღირებულება მაღალი გამოდის. „კენკრა სათუთი დასაკრეფია. მხოლოდ კარგად შემოსული, საღი, ხარისხიანი ნაყოფი უნდა მოიკრიფოს. ზოგი იჭყლიტება და უნდა გადააგდო. ამას ვუხსნით მკრეფავებს, მაგრამ მაინც ყველა ასე არ აკეთებს”,- ამბობს ია თოფურია.
„მუშახელის დეფიციტია ჩვენ რეგიონში. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენთვის ეს ყველაზე დიდ პრობლემას წარმოადგენს,- ამბობს დავით დაბრუნდაშვილი, რომელსაც ჟოლოს ბაღი კასპში აქვს,- ერთი კილოგრამი ჟოლოს კრეფაში ადგილობრივებს ლარს ვუხდით. ცუდი ის არის, რომ ჟოლოს ისე ვერ კრეფენ, როგორც საჭიროა. საჭიროა სწრაფი ხელი, ნებისყოფა და სურვილი, რომ კარგი მოიკრიფოს. დაზიანებული და დაჭყლეტილი კარგ ნაყოფთან არ უნდა მოხვდეს. ამის გაკეთება რთულია, ამიტომ არის, რომ ზოგი 33 კილოგრამს კრეფს და ზოგი მხოლოდ 5-ს”.
„ჩვენთვის ყველაზე დიდი პრობლემა არის ადამიანური რესურსი. ხალხის რაოდენობა, ვისაც ექნება მოტივაცია, რომ კენკრა ხარისხიანად მოკრიფოს. გაუაზრებელი კამპანიის ფარგლებში კენკრის ბაღები ნახევარ საქართველოში რომ გაშენდა, ეს დიდი სისულელე იყო. ჩვენ ჟოლო სულ რაღაც 1,5 ჰექტარზე გვაქვს და საქმეს ვერ ავუდივართ. სხვები, ვისაც დიდი ბაღები აქვთ, მოვლას როგორ ახერხებენ, არ ვიცი. ბალახი ისე გვიტევს, მიწა კარგად რომ არ დაამუშაო, არაფერი გამოვა. ხან წვიმაა, ხან ქარია და სამუშაოები დროულად უნდა მოასწრო, რომ არ უნდა დაგვიანდეს. ჟოლოს საკრეფად 15-20 ქალი გვჭირდება 3 თვის განმავლობაში. სოფელში ზოგს ძროხა ჰყავს, ზოგს სხვა საქმე აქვს, 30 კილოგრამი რომ მოკრიფოს და 30 ლარი აიღოს, ამისთვის ზოგს ბაღში დილის 5 საათზე წასვლა არ უღირს. თან თუ იცის, რომ ბევრს ვერ მოკრეფს, მით უმეტეს არ წამოვა.იმასაც ვერ ვახერხებთ, რომ ბაღში დროულად მოვიდნენ.
კილოგრამში 1 ლარს ვუხდით მკრეფავებს. სხვა სამუშაოები, როგორიც არის მარგვლა, მავთულზე აკვრა და მიმაგრება, 1 საათი 3 ლარი ღირს. დღიური ანაზღაურება 25 ლარი გამოდის. როცა ღამე უწევთ მუშაობა, მეტს ვუხდით. მაგალითად, ნარგავების შეწამვლა ქარიან ამინდში არ შეიძლება. ფუტკარი ამ დროს სკიდან არის გამოსული და მის დაბინავებას უნდა დაველოდოთ. მცენარეთა დაცვის საშუალებების შესასხურებლად, ხელის აპარატებს იყენებენ და ეს სამუშაო უფრო ძვირი ღირს.
პრაქტიკულად მოგება აღარაფერი რჩება. ჩვენ ფართობზე, ყველა ხარჯი, ელექტროენერგიის გადასახადიდან დაწყებული, მოსავლის დაკრეფით დამთავრებული, 8 ათასი ლარი გვიჯდება. მეზობლად ფერმერმა მაყვალი გააშენა 4 ჰექტარზე. იმ ფერმერს ფინანსურად არ უჭირს, ტრაქტორებიც ჰყავს, მაგრამ ნახევარი გაუფუჭდა, რადგან მუშახელის სიმცირის გამო ბაღს თავის დროზე ვერ მიხედა.
იმ მოთხოვნების შესრულებაც რთულია, რასაც სურსათის უვნებლობა ითხოვს. ჟოლო ხელით იკრიფება, ამიტომ ხელთათმანის გამოყენებაა რეკომენდირებული. მკრეფავებს ხელთათმანები რომ მისცეს, ფერმერი ფიზიკურად ვერ შეძლებს. ისედაც ძვირი გვიჯდება მოკრეფა და დამატებით ამ ხარჯს ვერ აუვალთ.
სხვა ფერმერებიც ამ დღეში არიან. ვცადეთ რეგიონის მასშტაბით პროფესიონალი მკრეფავთა ჯგუფები შეგვექმნა, მაგრამ არ გამოვიდა”- ამბობს დათო გორგაძე, კოოპერატივი „თელათგორის” წევრი, რომელსაც ჟოლოს ბაღები კასპში, სოფელ თელათგორში აქვს.
სპეციალისტები კენკრის მწარმოებლებს ურჩევენ, სამუშაო ძალის პრობლემასთან და გაზრდილ დანახარჯებთან გასამკლავებლად, პლანტაციების მოსავლიანობის და ხარისხის გაზრდაზე იზრუნონ. როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეს ერთადერთი გამოსავალია მწარმოებლებისთვის. მათ უნდა აწარმოონ ხარისხიანი პროდუქტი, რასაც ძვირად გაყიდიან.
სტატიის ავტორი: ნონა ქვლივიძე
სტატია მომზადებულია ლიეტუვას საგარეო საქმეთა სამინისტროს და „თანამშრომლობის განვითარების და დემოკრატიის ხელშეწყობის ფონდის" ფინანსური მხარდაჭერით.
