„სტარტაპ“ ბიზნესის განვითარებას გადასახადები და ეკოსისტემის არარსებობა აფერხებს
საქართველოდან წარმატებული პროექტების და ტვინების გადინების შესაჩერებლად, ასევე უცხოური „სტარტაპების“ შემოსვლისათვის IT სფეროს და „სტარტაპ“ ბიზნესის წარმომადგენლები საჭიროდ ეკოსისტემის შექნას (ინფრასტრუქტურა, განათლება, ფინანსებზე ხელმისაწვდომობა და ა.შ.) და გადახადების შემცირებას მიიჩნევენ.
პირველად იყო სიტყვა - 1975 წელს, ჟურნალ „ფორბსის“ სტატიაში სიტყვა Startup მზარდი კომპანიის აღსანიშნავად გამოიყენეს. მომდევნო წელს კი Business Week-ის ერთ-ერთ სტატიაში საუბარი იყო „სტარტაპ კომპანიების ინკუბატორზე, განსაკუთრებით კი სწრაფად მზარდ, მაღალი ტექნოლოგიების სფეროში“.
რა არის სტარტაპი და რატომ არის ის საინტერესო?
Startup-ის არაერთი განმარტება არსებობს. Investopedia-ზე, (მსოფლიოს ერთ-ერთი მოწინავე ონლაინ წყარო ფინანსური ტერმინოლოგიის განმარტების კუთხით) ვკითხულობთ:
„სტარტაპი - ეს არის კომპანია ოპერირების პირველ ეტაპზე. საკმაოდ ხშირად, ამ კომპანიების პროექტები დაფინანსებულია დამფუძნებელი მეწარმეების მიერ, ცდილობენ რა კაპიტალად აქციონ პროდუქტი/სერვისი, რომელზეც, მათი აზრით მოთხოვნა არსებობს. შეზღუდული შემოსავლებისა თუ მაღალი ფასების გამო, ვენჩურული კაპიტალის დამატებითი დაფინანსების გარეშე ეს მცირე მასშტაბის კომპანიები გრძელვადიან პერსპექტივაში მდგრადი არ არის“.
„ეს არის კომპანია, რომელიც მუშაობს პრობლემის გადაწყვეტაზე მაშინ, როდესაც არც პრობლემის გადაჭრის გზებია ცხადი და არც წარმატება გარანტირებული“, - ამგვარად განმარტავს სტარტაპს ერთ-ერთი წარმატებული კომპანიის (რომელიც საკუთრ პროდუქტს ძირითადად ონლაინ ყიდის) თანადამფუძნებელი ჟურნალ „ფორბსის“ სტატიაში.
საკამათოა სტარტაპ კომპანიის „ასაკის“ საკითხიც. რამდენი წლის კომპანია შეიძლება ითვლებოდეს ჯერ კიდევ სტარტაპად?
„ჯეოლაბის“ რექტორი, სანდრო ასათიანი აღნიშნავს, რომ სტარტაპებზე საუბრისას, ძირითადად ახალ ტექნოლოგიებთან დაკავშირებულ კომპანიებს გულისხმობენ - ახლადშექმნილ კომპანიებს, რომელთაც ჯერ ბიზნესმოდელიც კი არ აქვთ აწყობილი. მისივე თქმით, სტრატაპების გამოკვეთილი დეფინიცია არ არსებობს - ზოგი ფიქრობს, რომ სტარტაპ სტადიაზე კომპანია შეიძლება იყოს სამი ან, არა უმეტეს, ხუთი წლისა - თუკი 5 წლის განმავლობაში ბიზნემოდელის ძიებაში ხარ, გამოდის, რომ სტარტაპი არ შედგა.
„წარმოიდგინეთ, ორი სტუდენტი, რომელთაც რაღაც იდეა გაუჩნდათ და შექმნეს პროტოტიპი, ანუ პირველი ეგზემპლარი, რისთვისაც დასაწყისში დიდი კაპიტალი არ დასჭირვებიათ. ასე შეიქმნა უამრავი წარმატებული სტარტაპი, რომლებიც, შემდგომი განვითარებისთვის უკვე სერიოზულ ფინანსურ მხარდაჭერას საჭიროებდნენ. ჩვენ ვსაუბრობთ, მაგალითად, არა მარტო „Google”-ზე, რომელიც უდიდესი კომპანიაა, არამედ უამრავ პატარა კომპანიაზეც, რომელთა სახელები შეიძლება საერთოდ არ ვიცით, მაგრამ შემქმნელებისთვის საკმაოდ მომგებიანია“, - ამბობს სანდრო ასათიანი.
„ჯეოლაბის“ რექტორი სტარტაპის შექმნისთვის საჭირო გარემოზეც საუბრობს და დაფინანსების წყაროების ერთგვარ სტრუქტურასაც გვიხსნის:
„გარემოს ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტია უნივერსიტეტი/პროფესიული სასწავლებელი, რომელიც ადამიანებს სტარტაპისთვის ამზადებს.
Angel investor - ადამიანი, რომელიც პირველ დაფინანსებას აძლევს სტარტაპს. თავად ტერმინი „ენჯელ ინვესტორი“ გაჩნდა ბროდვეიზე, სადაც „ენჯელს“ ეძახდნენ ადამიანს, რომელიც თეატრალურ დასებს აფინანსებდა და იცოდა, რომ აქედან მოგებას ვერ მიიღებდა. ტერმინი სტარტაპების სფეროშიც გადმოვიდა. ზოგადად, სტარტაპის შეფასება ძალიან რთულია, რადგან, აქ საუბარია ინტელექტუალურ რესურსზე და შესაძლოა ადამიანს, ან ადამიანთა ჯგუფს, რომელიც სტარტაპს ქმნის, არანაირი მატერიალური ბაზა, ან გამოცდილება არ ჰქონდეს. ასეთ დროს მოდის ადამიანი, გეუბნება, რომ მოსწონს რასაც აკეთებ და გაძლევს ფულს, რომელიც შენი პროექტის მასშტაბირებაში დაგეხმარება.
შემდეგ მოდის აქსელერატორი - გარემო, რომელიც დაჩქარებაში გეხმარება. სტარტაპის შემქმნელები მიდიან აქსელერატორში და მართავენ „ფიჩინგს“ - მოკლე პრეზენტაციას. განვითარების ამ ეტაპზე მყოფ კომპანიებს არავინ სთხოვს ბიზნეს გეგმას. თუკი სტარტაპ აქსელერატორს ესა თუ ის პროექტი მოეწონება, ჯგუფის წევრებს სთავაზობს ყოველთვიურ დაფინანსებას, ე.წ. „Pizza Money“-ს, რათა მათ მთელი დრო პროექტზე მუშაობას დაუთმონ - ანუ ამ ადამიანებს შეუძლიაც საკუთარი პროექტის პროტოტიპის შექმნა.
ამ ეტაპზე საქმეში ერთვება ვენჩურული კაპიტალი (ვენჩურული ინვესტიცია - ახალ ან მცირე საწარმოში ინვესტიცია, რომელიც ჩვეულებრივი აქციათა პაკეტის მნიშვნელოვანი წილის ინვესტორის საკუთრებაში გადასვლის სანაცვლოდ ხორციელდება. ვენჩურული კაპიტალის ძირითადი დამახასიათებელი ნიშანია დიდი რისკი). სტარტაპ აქსელერატორს აქვს კონტაქტები და შესაძლებლობა, რომ საინტერესო პროექტი ვენჩურულ ფონდს წარუდგინოს. ვენჩურულ ფონდებს ჰყავთ საკუთარი ექსპერტები. მიუხედავად იმისა, რომ სტარტაპის შეფასება ძალიან რთულია, ეს ექსპერტები საკუთარი დასკვნების მიხედვით განსაზღვრავენ, ღირს თუ არა სტარტაპში ინვესტირება. ვენჩურ კაპიტალისთვის ეს არ არის ლატარეა, ეს უფრო მათემატიკაა - მათ დათვლილი აქვთ, რამდენ პროექტში უნდა ჩადონ ფული, რომ იქიდან ერთმა მაინც თუ გაამართლა, ყველა შესაძლო დანახარჯი დაფაროს. ვენჩურ კაპიტალის დაფინანსების შემთხვევაში, სტარტაპი ისევ სტარტაპად რჩება.
დაფინანსების ამ წყაროებზე დაყრდნობით, თუკი სტარტაპმა გაამართლა, ან მოხდება „Exit” - ანუ, კომპანიის საკმაოდ ძვირად გაყიდვა, (ასეულ მილიონებზეა საუბარი), ან სტარტაპი შედგება როგორც კომპანია, ის აღარ იქნება სტარტაპი და იმ ადამიანებისთვის, ვინც ამაში ფული ჩადო, გარკვეული შემოსავლის წყაროდ იქცევა.
სტარტაპების ეკოსისტემის შემადგენელი ნაწილია ბიზნეს ინკუბატორი, რასაც ძირითადად, სახელმწიფო აკეთებს. ბიზნეს ინკუბატორში სტარტაპებს სთავაზობენ არა მარტო ფინანსურ დახმარებას, არამედ კონსულტაციების და ა.შ.
ასევე, არსებობს ქრაუდსორსინგ პლატფორმები, სადაც შენი სტარტაპის განსახორციელებლად თანხის მოძიებაა შესაძლებელი“, - ამბობს სანდრო ასათიანი.
საქართველოში პირველი ტექნოლოგიური პარკი 2016 წლის 11 იანვარს გაიხსნა. პრეზენტაციაზე, სიტყვით გამოსვლისას პრემიერ-მინისტრმა აღნიშნა, რომ ეს პროექტი პირდაპირი ინვესტიციაა საქართველოს მომავალში: „ეკონომიკის სწრაფი ზრდა შეუძლებელია ინოვაციაზე, კვლევასა და განვითარებაზე დაფუძნებული დარგების განვითარების გარეშე, ამიტომაც ამ ცენტრში დაფუძნდება და პირველ ეტაპს გაივლიან ის კომპანიები, რომელთაც ამ მიმართულებით განსაკუთრებული პოტენციალი გააჩნიათ“, - განაცხადა გიორგი კვირიკაშვილმა.
მთავრობის მიერ ინოვაციური ტექნოლოგიების ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებად გამოცხადება, ერთგვარ სტიმულად იქცა „საქართველოს ტექნოლოგიური სტარტაპების ასოციაციის“ დამფუძნებელთათვის. ასოციაცია დაახლოებით ორი თვის წინ შეიქმნა. დამფუძნებლებს სურთ, რომ სახელმწიფოს მიერ ამა თუ იმ გადაწყვეტილების მიღებისას მათი „ხმაც ისმოდეს“, რადგან ერთია, თუ რას და როგორ ხედავს სახელმწიფო, მეორე კი - რას ხედავს კერძო ბიზნესი.
„საქართველოს ტექნოლოგიური სტარტაპების ასოციაციის“ წარმომადგენელი, დავით სიჭინავა აღნიშნავს, რომ ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროს საკუთარი სპეციფიკა აქვს. პროდუქტს, რომელიც ამ მიმართულებით იქმნება, საზღვრები არ გააჩნია, შესაბამისად, თუკი საქართველოში საგადასახადო კუთხით შეღავათები არ დაწესდა, წარმატებული პროექტის ოფშორზე გატანა ძალიან მარტივია.
„ჩვენი მიზანი არ არის ქვეყნის ფარგლებს გარეთ გასვლა. გვსურს, რომ საქართველოში შეიქმნას ეკოსისტემა. ადამიანისთვის, რომელსაც საინტერესო სტარტაპ იდეა აქვს, განსაზღვრული უნდა ჰქონდეს მთელი სამოქმედო გზა - სად უნდა დაამზადოს პროტოტიპი, სად უნდა მიიღოს პირველი დაფინანსება და ა.შ. სამწუხაროდ, ჩვენთან ეს ჰორიზონტი ჯერ არ არის მოწმენდილი და დღეს ვინმეს გენიალური იდეა რომც ჰქონდეს, არანაირი გარანტია არ არსებობს, რომ მისი პროდუქტი საბოლოო ჯამში სილიკონის ველზე აღმოჩნდება. ამ წუთას, ყველაზე საჩქარო სახელმწიფოსგან საგადასახადო კუთხით ხელშეწყობაა. დღეს ჩვენ ვკარგავთ რესურსს, თუკი ვინმე წარმატებას აღწევს, მომენტალურად საზღვარგარეთ გადის“, - ამბობს დავით სიჭინავა.
ასოციაციაში განმარტავენ, რადგანაც საქართველოში ეკოსისტემა არ არსებობს, თუკი რომელიმე უცხოურ კომპანიას ქართულ სტარტაპში ინვესტირება სურს, სტარტაპს რომელიმე განვითარებულ ქვეყანაში, მაგალითად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში მოსთხოვს დარეგისტრირებას.
საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს თავმჯდომარე, ირაკლი ქაშიბაძე ერთ-ერთ ქართულ სტარტაპს იხსენებს, რომელიც საბოლოოდ აშშ-ში დაფუძნდა და მეორად ავტომობილებს ონლაინ ყიდის. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ბიზნესმენს საქართველოში 200 ადამიანი ჰყავს დასაქმებული.
„საქართველოს ტექნოლოგიური სტარტაპების ასოციაციის“ წევრებს მიაჩნიათ, რომ ქვეყანაში გატარებულ რეფორმებს, იმას, რომ Doing Business-ის ანგარიშში, 189 ქვეყანას შორის საქართველო 24-ე ადგილზეა, ხოლო ბიზნესის დაწყების სიმარტივით - მე-6, თუკი IT -სფეროს მიმართულებით კონკრეტული ბენეფიტებიც დაემატება და ამ მესიჯს საზღვარგარეთ გავიტანთ, საქართველოს შანსი ექნება, რომ IT მიმართულებით რეგიონული ჰაბი გახდეს.
ასოციაციაში აღნიშნავენ, რომ ეკოსისტემის განვითარება კომპლექსური საკითხია და შედეგის მისაღწევად არაერთი ნაბიჯია გადასადგემლი. აუცილებელია ლოკალური მცირე ბიზნესის ხელშეწყობა. კარგი იქნება, თუკი საზღვარგარეთიდან სხვადასხვა კომპანიები შემოვა - ეს არა მხოლოდ ბიზნესსა და ცოდნას, არამედ, გარე სამყაროსთან კონტაქტსაც შემოიტანს; ასევე, აუცილებელია საგადასახადო კუთხით შეღავათები დაწესდეს დიდი, მულტინაციონალური კომპანიებისთვისაც - იქნებ რომელიმე გიგანტმა, ვთქვათ, Facebook-მა, ან Amazon-მა საქართველოში დააფუძნოს რეგიონული სათაო ოფისი.
„სამწუხაროდ, როგორც კი ჩვენი რეგიონის საზღვრებს გასცდები, ხალხმა საერთოდ არ იცის სად არის საქართველო. თუკი ხელისუფლებისთვის ეს სფერო პრიორიტეტულია, აუცილებელია საზღვარგარეთ მესიჯის გატანა - თუკი IT სფეროში მოისურვებთ ინვესტირებას, ჩვენ შეგიქმნით პლაცდარმს. IT კომპანიის საზღვარზე გადმოტანა ძალიან მარტივია - მცირე კომპანიის წევრები აიღებენ საკუთარ ლეპტოპებს, საზღვარს გადმოკვეთენ და ეს კომპანია უკვე აქ არის“.
ასოციაციის წევრი, ზაზა სიჭინავა განმარტავს, რომ აუცილებელია საქართველო გამოჩნდეს მსოფლიო IT რუკაზე. მას ესტონეთის მაგალითიც მოჰყავს და აღნიშნავს, რომ ამ ქვეყნას ისეთი ეკოსისტემა აქვს შექმნილი, რომ თუკი კარგი იდეა ესტონეთიდან მოდის, უცხოური ენჯელ ინვესტორები და ვენჩურული ფონდები დაინტერესებულნი არიან ინვესტირებით.
„ჩვენს სფეროში საქართველოს შესახებ დღეს არაფერი იციან. არ გვაქვს ის აუცილებელი მონაცემები, რაც ინვესტორს სჭირდება. თუკი ისეთ ინფრასტრუქტურას შევქმნით, როდესაც საგადასახო სისტემა მეწარმეზეა მორგებული და დაფინანსების მოპოვება შეგიძლია, შესაძლოა რეგიონულ ჰაბად ვიქცეთ - ჩამოვიდეს იგივე რუსი, ან უკრაინელი იმ ქვეყანაში, სადაც სტარტაპის გაკეთება და სხვადასხვა ტიპის დაფინანსების მოპოვება შეეძლებათ. თუკი რეგიონში პირველები ვიქნებით და ამ ეკოსისტემას შევქმნით, შესაძლებელი იქნება გონებრივი პოტენციალის საქართველოში შემოდინება, იმის ნაცვლად, რომ აქ დაფუძნებული კომპანიებიც ქვეყნის ფარგლებს გარეთ გადიოდნენ“, - ამბობს ზაზა სიჭინავა.
სტარტეპების დაფინანსების კუთხით არსებულ პრობლემებზე საუბრისას, ასოციაციის კიდევ ერთი წევრი, დავით ველიაშვილი აღნიშნავს, რომ მაღალი რისკის გამო ამ სფეროში სესხის გაცემის მოდელი არ ამართლებს. ანალოგიური მიზეზის გამო სტარტაპების დაფინასნებას ერიდება ბიზნესიც, ამიტომაც, აუცილებელია, რომ უცხოური ინვესტიციები შემოვიდეს.
„პროტოტიპის შექმნას, ანუ პირველი ეტაპის დაფინანსებას 10-20 ათასიდან - 120 ათას დოლარამდე თანხა სჭირდება. ეს სარისკო კაპიტალია, როდესაც არ იცი - გაამართლებს პროექტი თუ არა. შემდეგი ეტაპების დაფინანსებისას უკვე მილიონებზეა საუბარი. საქართველოში თითქმის წარმოუდგენელია იმ ბიზნესკომპანიების ნახვა, რომლებმაც, თუნდაც 10 ათასით შეიძლება გარისკონ. ბიზნესს უხსნი - პირველ ეტაპზე საქმეში უნდა ჩადო 100, 200 ათასი დოლარი და პროექტი ან გაამართლებს, ან არა. ამიტომაც, სანამ უცხოეთიდან არ შემოვა ინვესტიციები, იმ ტრადიციებით, რაც იქ არის დამკვიდრებული, ქართული ბიზნესისთვის სტარტაპის დაფინანსება რთულ საკითხად დარჩება. წარმოიდგინეთ, დაინტერესებულმა პირმა, პირობითად, 10 პროექტი - 10 მილიონი დოლარით უნდა დააფინანსოს. ამ ათიდან შესაძლოა მხოლოდ ერთმა მოიტანოს მოგება, ვთქვათ - 100 მილიონი. რამდენი კომპანია გეგულებათ საქართველოში, ამის ფინანსური შესაძლებლობები რომ ჰქონდეს და თან გარისკოს?“, - ამბობს დავით ელიაშვილი.
„საქართველოს ტექნოლოგიური სტარტაპების ასოციაციაში“ მიიჩნევენ, რომ ეკოსისტემის შესაქმნელად კონკრეტული ნაბიჯები სწაფადაა გადასადგმელი, რადგან ყველა ქვეყანა ვითარდება და ლანდშაფტი უცბად შეიძლება შეიცვლალოს - დღევანდელი უპირატესობა შესაძლოა ხვალ აღარ გქონდეს.
ინოვაციებისა და მეწარმეობის განვითარების ცენტრის, Ihub Tbilisi-ის დირექტორი ილია ღლონტი მიიჩნევს, რომ საქართველოს დღეს სწორედ თანამედროვე ინფორმაციულ ტექნოლოგიებში აქვს წარმატების მიღწევის შანსი. მისი აზრით, საწარმოების გახსნაზე მეტად პრიორიტეტული ის სფერო უნდა იყოს, სადაც მცირე დანახარჯების პირობებში დიდი კაპიტალის მოზიდვაა შესაძლებელი - „მასშტაბების მიუხედავად, კაპიტალის გენერირება აქ ხდება. შესაძლოა 200კვ.მ. ოფისი გქონდეს, სადაც რამდენიმე ათეულ მილიონ დოლარად ღირებული პროდუქტი შემქნა“.
„საგადასახადო რეფორმა და გადასახადების დაწევა IT მიმართულებით დიდ ბუმს გამოიწვევს. ეს კომპანიები, რომელთა პროდუქტი საზღვარს ფიზიკურად არ კვეთს, მაქსიმალურად უნდა გავათავისუფლოთ გადასახადებისგან, მათ შორის საშემოსავლოსგან, რაც დღეს ინოვაციების სფეროში მოღვაწე სტარტაპების ძირითადი ხარჯია. გარკვეული ნაბიჯები უკვე გადადგმულია, ვირტუალურ სივრცეში მყოფი კომპანია მოგების გადასახადს არ იხდის - თუმცა ამას გაპიარება სჭირდება. ამ ყველაფრით ორი მიმართულება წახალისდება: უცხოური კომპანიები დაინტერესდებიან საქართველოთი და მეორე მხრივ, დამწყებ ქართულ კომპანიებს ამოსუნთქვის საშუალება ექნებათ - აღარ იფიქრებენ იმაზე, რომ თუკი ინვესტიციას მოიზიდავენ, სახელმწიფო თანხას წაიღებს“, - აღნიშნავს ილია ღლონტი.
მისივე თქმით, ამ სფეროს განვითარებისთვის ახალი IT სპეციალისტების გაზრდა, უცხოური კაპიტალის შემოსვლა და ეკოსისტემის შექნაა აუცილებელი.
„ინოვაციური ბიზნესისა და სტარტაპების პრიორიტეტად გამოცხადებით საქართველოს მთავრობამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა. სახელმწიფოს შეუძლია დიდი როლი შეასრულოს და საქართველოში დიდი კომპანიების შემოსვლის წინაპორიბები შექმნას - იყოს მათთვის გარანტორი. IT მიმართულებით განვითრებისთვის პირველი ნაბიჯები უკვე გადადგმულია და ახლა მნიშვნელოვანია, რომ ეს ამბავი ქვეყნის საზღვრებს გარეთ გავიტანოთ, ვთქვათ, რომ ჩვენ გვინდა გავხდეთ ცენტრი, შეგიქმნათ საუკეთესო პირობები და ჩვენთან მოდით. უნდა დალაგდეს, რა გვინდა და რა უნდა გაკეთდეს ამისთვის“, - განმარტავს Ihub Tbilisi-ის დირექტორი.
ილია ღლონტის მსგავსად, განათლებას და IT სპეციალისტების გაზრდას განსაკუთრებული მნიშვნელობის საკითხად მიიჩნევს „ჯეოლაბის“ რექტორიც.
„ჩვენ არ ვიცით სად დაიბადება ნიჭიერი ადამიანი. შესაძლოა ზესტაფონში ცხოვრობს ახალგაზრდა, რომელსაც აქვს ცუკერბერგის პოტენციალი. თუ მას არ ექნება შესაბამისი გარემო, სადაც მიიღებს განათლებას და ინფრასტრუქტურას, სადაც საკუთარი იდეის რეალიზაციას შეძლებს, შედეგს ვერ მივიღებთ. რეგიონებში ადამიანებს კომპიუტერთან მუშაობაზე ხელი უნდა მიუწვდებოდეთ. წინ უნდა გავიხედოთ და სკოლის მოსწავლეებს პროგრამირების შესწავლაც უნდა შევთავაზოთ. ბავშვები ამით დაინტერესებულნი არიან და ალბათ ერთადერთი საგანია, სადაც დავალების შესრულება არცერთ ბავშვს არ დაეზარება. უნდა შევეცადოთ, რომ ახალგაზრდებს მივცეთ კონკრეტული ცოდნა, სტარტაპები შემდეგ უკვე ბუნებრივად გაჩნდება“, - ამბობს სანდრო ასათიანი.
„ჯეოლაბის“რექტორი კიდევ ერთ საინტერესო მოვლენად მიიჩნევს ტენდენციას, რომ ევროპასა და ამერიკაში სტარტაპები დღეს ახალი სამუშაო ადგილების ძირითადი გენერატორია. სახელმწიფოები მიხვდნენ, რომ ერთი მხრივ, რაც მეტი ამ ტიპის კომპანია შეიქმნება, მით მეტი სამუშაო ადგილი გაჩნდება, მეორე მხრივ კი, მომავალში, წარმატებული კომპანიები გადასახადების გადამხდელები არიან.
საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს თავმჯდომარე, ირაკლი ქაშიბაძე მიიჩნევს, რომ საქართველოს ცოდნაზე დამყარებული ეკონომიკის მშენებლობაში დიდი პოტენციალი აქვს.მისი თქმით, სახელმწიფო მხარს უჭერს ქვეყანაში მეცნიერების დაფინანსებას, IT პროექტების კომერციალიზაციის ეფექტურობის გაზრდას და მზადაა ხელი შეუწყოს დამწყებ მეწარეებს - ინოვაციების სააგენტო, მეწარმეობის განვითარების სააგენტო, ის მექანიზმებია, რომლებიც საბოლოო ჯამში ეხმარება სტარტაპებს და ქმნის მათი განვითრებისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურას.
„ჩვენ უკვე გვაქვს ვირტუალური ზონის კანონი, რომელიც ექსპორტზე ორიენტირებულ კომპანიებს - ვინც მუშაობს საქართველოდან და აწარმოებს საინფორმაციო-ტექნოლოგიურ პროდუქტს, ათავისუფლებს გარკვეული გადასახადებიდან. ახლა მიმდინარეობს მუშაობა ინოვაციების შესახებ კანონზე. გადასახადების შემცირება და საგადასახადო სისტემის საქმიანობის ამ სფეროზე მორგება კარგია, თუმცა გასათვალისწინებელია ისიც, რომ, მაგალითად ისრაელში, კომპანიების გადასვლა - კვალიფიციური სპეციალისტების რაოდენობის ზრდამ განაპირობა. ესეც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია იმისთვის, რომ საერთაშორისო კომპანიების წარმომადგენლობები საქართველოში დაფუძნდეს“, - განმარტავს ირაკლი ქაშიბაძე.
ირაკლი ქაშიბაძე „ტექნოპარკი საქართველოს“ შესახებაც საუბრობს და აღნიშნავს, რომ სახელმწიფო დიდ ინვესტიციებს დებს ინფრასტრუქტურის მოწყობაში, ასევე, IT სპეციალისტების რაოდენობის გასაზრდელად, მიმდინარეობს ტრენერთა გადამზადების პროცესი - 120 ტრენერი უკვე გადამზადდა, 120 კი ამ პროცესს ახლა გადის.
„ტექნოპარკში კონცენტრირებულია როგორც ტექნოლოგია, ლაბორატორიული ნაწილი, ასევე, საკონსულტაციო ნაწილი, წვდომა სივრცესთან, ტექნოლოგიებთან, ადამიანებთან, რომ შენი იდეა მარტივად გადააქციო კონკრეტულ პროდუქტად. პროცესი დაწყებულია რეგიონებშიც. ეს ყველაფერი საბოლოო ჯამში გამოიწვევს ბუმს, გაჩნდება ბევრი საინტერესო სტარტაპი, გამოჩნდებიან „ენჯელ ინვესტორებიც“ და ვენჩურული ფონდებიც. ადამიანები თავიდან ვერ ხვდებოდნენ რატომ ვაკეთებდით ფაბ-ლაბებს. ეს ის კომპონენტია, რომელიც სხვა ქვეყნების გადასწრების საშუალებას გვაძლევს. ეს არის მეოთხე ინდუსტრიული რევოლუცია, პროცესი, როდესაც ყველაფერი გაცილებით მარტივი, ახალი ტიპის დანადგარებით კეთდება. ასე რომ, თუკი რომელიღაც ქვეყანა ინდუსტრიული მიმართულებით მიდის, ჩვენ ამ პროცესს გადავახტით და ამ ლაბორატორიების გამო უფრო წინ ვართ“, - აცხადებს საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს თავმჯდომარე.
მისივე თქმით, საქართველოში უკვე 7 ლაბორატორიაა შექმნილი. დამატებით, 12 პროფესიულ სასწავლებელს, ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტოსთან ერთად, განათლების სამინისტრო შექმნის. პროცესი კი გაგრძელდება - თანამედროვე ლაბორატორიები ქვეყნის ყველა ქალაქში უნდა აშენდეს და საქართველო იქცეს ფაბ-ქანთრით, ერთ-ერთ წამყვან ქვეყნად მსოფლიოში.
საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს თავმჯდომარე აღნიშნავს, რომ აქტიურად მიმდინარეობს მუშაობა სხვადასხვა პლატფორმებზე საქართველოს ინტეგრაციისთვის. IT და მაღალტენქოლოგიური მიმართულებით ქვეყნის პოპულარიზაციისთვის გამოიყენება როგორც ინტერნეტი, ასევე, საერთაშორისო გამოფენები და საელჩოების ჩართულობა.
„ამ ეტაპზე ძალიან აქტიურ ფაზაშია ინფრასტრუქტურის მოწყობისთვის საჭირო სამუშაოები. PR-ის პარალელურად, მნიშვნელოვანია, თუ როგორ გარემოს ვთავაზობთ უცხოურ კომპანიებს. გარემოს გამო, ბევრი უკრაინული და რუსული სტარტაპი დღეს საქართველოშია. პარალელურად, რა თქმა უნდა, ვერ გამოვრიცხავთ, რომ, ვთქვათ Facebook-მა საქართველოდან იყიდოს სტარტაპი და გუნდი, რომელიც მას აკეთებს თავისთან წაიყვანოს. ეს პროცესები მუდმივად ერთმანეთზე იქნება გადაჯაჭვული - ზოგი წავა, ზოგი ჩამოვა, მაგრამ, რაც მთავარია, საქართველო გაჩნდება მსოფლიო რუკაზე“, - ამბობს ირაკლი ქაშიბაძე.
ირაკლი ქაშიბაძე ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტო წარმატებულად მუშაობს მენტორთა ქსელის შექმნაზე. ქსელში სხვადასხვა კომპანიების ხელმძღვანელები, მაღალი თანამდებობის პირები არიან გაწევრიანებული და სხვადასხვა პროექტების მცირე ინვესტორებიც ხდებიან. მისივე თქმით, პროექტ „დაიწყე ბიზნესი ფაბ-ლაბთან ერთად“ მენტორმა საჩუქრის სახით პირველადი ინვესტიციაც განახორციელა - „მენტორული ქსელი თავისთავად შეუწყობს ხელს ბიზნესმენების ჩართულობას „ენჯელ ინვესტირებაში“, რაც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია პირველ ეტაპზე, როდესაც ეკოსისტემა ყალიბდება“.
გიორგი ჭეიშვილი
