სირიაში რუსული ავანტიურის რეალობა და საქართველო

მოსაზრება

გთავაზობთ დიმიტრი მანჯავიძის მოსაზრებას. დიმიტრი მანჯავიძე არის  ერაყში, კერძოდ, ბაღდადსა და ერბილში გაეროს ოფისის საარჩევნო მისიის უფროსი ოფიცერი

ახლო აღმოსავლეთსა და სირიაში შექმნილი ვითარება შედეგია ცივილიზაციურ - რელიგიური კონფლიქტების გაღვივების, რომლებიც ემყარება საუკუნეების მანძილზე ჩამოყალიბებულ ეთნო-რელიგიურ რწმენებს და რომელთა გაღვივება ხდება გლობალური და რეგიონული პროცესების ფონზე. ჩვენს წინანდელ სტატიებში ვეცადეთ ამ პროცესების ზოგი დეტალის გამოაშკარავება.

რუსეთის გააქტიურებას სირიაში ანალიტიკოსები და მიმომხილველები, მათ შორის რუსეთში, ძირითადად უკავშირებენ პუტინის და მისი რეჟიმის მცდელობას გადაფარონ უკრაინაში „ნოვოროსიის“ პროექტის ფაქტიური ჩაშლა, რომლის მიზეზიც გახდა უკრაინელი ხალხის და სახელმწიფოს გააფთრებული წინააღმდეგობა და დასავლეთის მოქმედება რუსეთის შესაკავებლად, მათ შორის ეკონომიკური სანქციების გზით. რუსეთის ძირითადი მიზანია ამ სიტუაციიდან გამოსვლა რაც შეიძლება ნაკლები დანაკარგით, გადაჯგუფება და ხელსაყრელი პოლიტიკური კონიუნქტურის შექმნა საშუალოვადიან პერსპექტივაში. ამას იმიტომ ვამბობთ, რომ  პუტინის რეჟიმი უეჭველად არ დაანებებს თავს მცდელობას უკრაინის შემდგომ გახლეჩას და ყველანაირ ხერხს იხმარს, რათა დაიბრუნოს იანუკოვიჩის დროინდელი გავლენის ხარისხი. ასე, რომ ეს მანევრი მხოლოდ დროებით, ტაქტიკურ მოქმედებად უნდა შეფასდეს, რომელიც უნდა ემსახუროს სანქციების ტვირთის მოხსნას და პუტინის დაბრუნებას მსოფლიო ლიდერების წრეში. აი, ასეთია სირიაში რუსეთის გააქტიურების და უშუალო საბრძოლო მოქმედებებში ჩართვის ძირიდათი მიზეზები.

რუსეთისათვის სირიაში პირდაპირი ჩარევის პირობები მრავალი ფაქტორით არის განსაზღვრული. ძირითადად ეს ფაქტორებია ძალის ვაკუუმი აშშ-ს სახმელეთო ჯარების გამოსვლის შემდგომ ერაყიდან, რამაც „არაბული გაზაფხულის“ პროცესების ფონზე რეგიონული, კონფესიური და მმართველობითი კონფლიქტების ახალი ტალღა გამოიწვია. ირანის აქტიურმა და წარმატებულმა დიპლომატიამ და ფარულმა სამხედრო-პოლიტიკურმა ოპერაციებმა მას რეგიონში წამყვანი მოთამაშის პოზიციები დაუბრუნა და შიიზმზე დაფუძნებული ალიანსების შექმნა გახადა შესაძლებელი. ერაყის შიიტური რეჟიმი, ბაშარ ასადი და ალავიტები, ლიბანის ჰეზბოლა, იემენის ჰუტის მოძრაობა - ეს არასრული ჩამონათვალია ირანის სამხედრო იდეოლოგიური მოკავშირეებისა, ვინც მას რეგიონში სუნიტური ავტოკრატიების საპირწონე ძალის შექმნაში ეხმარება. რუსეთის როლი ამ პროცესებში ფაქტიურად ირანის დამხმარე ფუნქციით შემოიფარგლებოდა, რადგან სწორედ რუსეთმა ჩაშალა საერთაშორისო ფორმატი ასადის რეჟიმის დასამხობად, რამაც რეალობაში ოპოზიციური ძალების რადიკალური ისლამიზაცია, „ისლამური ხალიფატის“, ალ ქაედასთან დაკავშირებული „ალ-ნუსრას ფრონტის“ და სხვა რადიკალური ჯგუფების წარმატების წინაპირობები შექმნა. ფაქტიურად,  ახლა რუსეთი აპირებს ებრძოლოს იმ ძალებს, რომლებიც მისივე ძალისხმევით არიან შექმნილი. „რუსული დიპლომატიის დიდი მიღწევა“ - ასე მონათლეს რუსეთში ამ ორი წლის წინ პუტინის ძალისხმევა, გადაერჩინა ბაშარ ასადის რეჟიმი. ახლა გასაგებია რისთვის იყო საჭირო ასადის გადარჩენა და რა მიზნებს ემსახურება ახალი სამხედრო-პოლიტიკური ავანტიურა.

ასეთ პირობებში, პუტინმა მიაღწია რამდენიმე მოკლევადიან წარმატებას. სიარიაში შეჭრით რუსეთმა გარკვეულად დაადასტურა სტატუს ქვო უკრაინაში, თუმცა, ნორვეგიული ოთხეულის მონაწილეების რეაქცია პარიზის შეხვედრის შემდეგ  აჩენს მათ ეჭვს,  შეასრულებს თუ არა რუსეთი აღებულ ვალდებულებებს. რაც მთავარია, პუტინისათვის ყირიმის საკითხი აქტიური განხილვიდან დროებით მაინც მეორე პლანზე გადავიდა, თუმცა, სანქციების მოხსნისათვის ჯერ არ არის რეალური პერსპექტივები.

მიუხედავად ამისა, ამერიკის პრეზიდენტთან ხვეწნა-მუდარის შედეგად მიღწეული შეხვედრა სწორედ დასავლეთის იზოლაციის მოხსნისკენ არის მიმართული, რადგან მიუხედავად რუსული საზოგადოების ცრუ ანტიდასავლურობისა, მმართველ კგბ-ელიტას დასავლეთთან ინტეგრაციის ალტერნატივა არა აქვს.  ამას გარდა რუსეთმა რაღაც დროით გადადო ასადის რეჟიმის სრული სამხედრო ფიასკო. ამას ემატება რუსების მუდმივი ლტოლვა -  როგორმე რაიმე დაუშავონ ამერიკულ ინტერესებს. ასე, რომ რუსული მოიერიშეების მიერ ამერიკელების  მომზადებული და დაფინანსებული  ოპოზიციის მთავარ სამიზნედ ამოღება პუტინის და მისი ხროვის მენტალურ ჩარჩოებში ზუსტად ჯდება. კიდევ ერთი, ერაყის შიიტურ მთავრობასთან იარაღის მიყიდვის კონტრაქტების გაფორმების შემდეგ პუტინმა კიდევ ერთი წარმატება იზეიმა - ერაყის უიმედოდ უუნარო და კორუმპირებულ მთავრობასთან ახლო კავშირები დაამყარა და ბაღდადში ირან-ერაყ-რუსეთ-სირიის ერთობლივი სამხედრო-საინფორმაციო ცენტრის დაარსებას მიაღწია, რაც როგორც აღვნიშნეთ, პირველ რიგში ამერიკელების წინააღმდეგ და მათ საზიანოდ მიმართული ნაბიჯია.

ზემოთ მხოლოდ რამდენიმე წინაპირობა ჩამოვთვალეთ, რაც რუსეთის სირიაში საბრძოლო მოქმდებების საწინდარი შეიძლება იყოს. ისიც ნათელია, რომ ეს შესვლა დიდი ხანია მზადდებოდა და არავისთვის, განსაკუთრებით კი აშშ-სა და ევროპის ქვეყნებსთვის იყო მოულოდნელი. რუსული ბაზა ტარტუსში, სირიაში, დიდი ხანია იარაღის ტრანზიტის ცენტრია ბაშარ ასადისათვის და სხვა მიმღებებისათვის, მაგრამ ამ ასპექტში მნიშვნელოვანია რუსი ანალიტიკოსების აზრი, რომლებიც აღნიშნავენ, რომ დაბომბვის კამპანიის უვადოდ გაგრძელება რუსეთის სახმელეთო ოპერაციებში საბოლოო ჩაბმას გამოიწვევს, რაც მეორე ავღანეთად შეიძლება გადაიქცეს. მეტად საინტერესოა ამ მხრივ რამზან კადიროვის ორი დღის წინ გაკეთებული საჯარო განცხადება, სადაც მან პუტინს ჩეჩნური შენაერთების გაგზავნა სთხოვა სირიაში, რათა საბოლოოდ დაამარცხონ „ისლამური ხალიფატი“. რადგან რუსეთში ასეთი განცხადებები ტყუილად არ კეთდება, უნდა ვივარაუდოთ, რომ ესეც არ არის გამორიცხული. ასე, რომ საინტერესოა, რამდენად ღრმად ჩაეფლობა რუსეთი სირიაში მიმდინარე რეგიონულ რელიგიურ-კონფესიურ ომში.

საქართველოსთან ამ პროცესების კავშირის შესახებ

არის თუ არა რაიმე უშუალო საფრთხე ან პირდაპირი კავშირი? თავისთავად, ჩვენი არსებობა ამ რეგიონში ყველა მომავალი გათვლის და პროცესის რაღაც ნაწილად წარმოგვაჩენს, თუმცა, ნამდვილად არა მონაწილედ. საერთოდ, საქართველოს მთავრობის და პრეზიდენტის საგარეო საკითხებთან დამოკიდებულება გაკვირვებას იწვევს. დეკლარაციულ დონეზე რაღაცას ვაპირებთ და რაღაცას ვუერთდებით, მაგრამ პრაქტიკულ მოქმედებებში ეს ნაკლებად აისახება.

მაგალითად, უკრაინის კრიზისის მთელი დროის მანძილზე რუსეთის მიერ აგრესიული პოლიტიკის, ანექსიის და საერთაშორისო ნორმების დარღვევის ეტალონად ყირიმი იქცა, თუმცა, სულ რამდენიმე წლის წინ ასეთივე ქმედება განხორციელდა საქართველოში - 2008 წლის რუსეთის ვერაგული ინტერვენციის დროს. შედეგად მივიღეთ ის, რომ აფხაზეთის და სამაჩაბლოს საკითხი სრულიად მოხსნილია საერთაშორისო დღის წესრიგიდან; არ განიხილება რუსეთის აგრესიული სამეზობლო პოლიტიკის კონტექსტში და არ არის პირდაპირ დაკავშირებული უკრაინის კონფლიქტთან, რომელიც აშკარად 2008 წლის რუსული ინტერვენციის და აგრესიის გაგრძელებას წარმოადგენს. ახლა, როდესაც საერთაშორისო დონეზე ყველა კომენტატორი სირიაში რუსეთის ავანტიურას აკავშირებს უკრაინის კონფლიქტის დარეგულირების მცდელობასთან, საქართველოს მიმართ განხორციელებული აგრესია კიდევ უფრო ჩრდილში ექცევა და არა  მხოლოდ დე ფაქტო, არამედ დე იურე სიტუაციის ნიშნებს ატარებს. ასე, რომ ერთი და ყველაზე უსიამოვნო შესაძლო შედეგი უკვე სახეზეა. საერთოდ, რა ქმედებაზე უნდა იყოს საუბარი, როდესაც ახლად დანიშნული საგარეო საქმეთა მინისტრი ნიუ-იორკის გენასამბლეის დროს მიცემულ ტელეინტერვიუში სამაჩაბლოს, ანუ ცხინვალის რეგიონს უბრალოდ „ოსეთს“ უწოდებს?

ასეთი ლეთარგიული მოქმედება მიანიშნებს, რომ საქართველოს ხელისუფლების ყველა შტო არის უუნარო, არ იცის, ანდა არ უნდა მოქმედება და მხოლოდ ქვეყნის გარედან მომდინარე იმპულსზე - ელექტროშოკზე რეაგირებს. კიდევ ერთხელ შეგახსენებთ, რომ სირიის პრობლემა და რუსეთის ავანტიურა ისევ და ისევ „ისლამურ ხალიფატთან“ დაკავშირებული მოვლენებია. ჩვენ ამაზე ადრეც ვწერდით, მაგრამ ახლა კიდევ უფრო დაჯერებით უნდა ითქვას რომ „ისლამური ხალიფატის“ და მისი აფილიატების საქართველოში არსებობის და მოქმედების საფრთხე სახელმწიფო სრტუქტურების მიერ მიჩქმალულია. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სპეციალური სახელმწიფო უწყებები რაიმე რეალურ პრევენციას ახორციელებენ, ეს საზოგადოებისათვის უმრავლეს შემთხვევაში საიდუმლო არ უნდა იყოს, რადგან ასეთი საფრთხეების გამკლავება მხოლოდ ინფორმირებულობის და ამ ინფორმირებულობაზე დაფუძნებული საზოგადოებრივი კონსოლიდაციის გზით შეიძლება იქნას მიღწეული.  

კიდევ ერთხელ აღვნიშნავთ რომ, რუსეთის ავანტიურას სირიაში იქ არსებული ვითარების დრამატული ცვლილება არ უნდა მოჰყვეს. ასეთი მოცულობის სამხედრო - საჰაერო ოპერაციით ვერც „ისლამურ ხალიფატს“ დაამარცხებ და ვერც ტერორიზმს მოუღებ ბოლოს; მაგრამ ბევრ პრობლემას შეუქმნი იმათ, ვინც ასე გძულს და თანაც ასე გჭირდება - აშშ-ს და ევრო-ატლანტიკურ თანამეგობრობას. ამიტომაც, პირველი საჰაერო ოპერაციების მერე რუსეთის გენშტაბი თავის განცხადებაში ამტკიცებდა რომ ტერორისტებს ისე ეშინიათ რუსეთის სამხედრო ქმედებების, რომ იარაღს ყრიან და ევროპაში მირბიან ლტოლვილის სტატუსის მოსაპოვებლად-ო. აი, რეალურად კიდევ ერთი მიზანი, რაც რუსეთს ამოძრავებს - ლტოლვილების ახალი ტალღების შექმნა ევროპის დესტაბილიზაციისათვის!

სწორედ ამას აკეთებს პუტინი იმისათვის, რომ თავისი ავანტიურით როგორმე დაბრუნდეს მსოფლიო ლიდერთა კლუბში და ისევ გზა გაუხსნას რუსულ ინტერესებს დასავლეთში. საქართველო კი, თავისი ობიექტური შესაძლებლობებიდან და სუბიექტურად უუნარო ხელისუფლების პირობებში, უნდა მხოლოდ ელოდოს და იმარჩიელოს, რა დამატებით უარყოფით შედეგებს უნდა ელოდოს აგრესიული და ამბიციური სამეზობლოდან როგორც ჩრდილოეთით, ასევე მაღრიბით მაშრიყამდე.