ევროკავშირი სოფლის მოსახლეობისთვის ახალ საგრანტო პროგრამას იწყებს
ევროკავშირი სოფლად მცხოვრები მოსახლეობისთვის ახალ საგრანტო პროგრამას იწყებს. ევროპის სამეზობლო პროგრამა სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარებისთვის - ENPARD-ის ფარგლებში დაფინანსებას მიიღებს ის, ვისაც სოფლად აგროწარმოების ალტერნატიული ეკონომიკური საქმიანობის დაწყება სურს.
ENPARD-ის პროგრამის ახალი ეტაპის შესახებ www.eugeorgia.info საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობის სურსათის უვნებლობისა და სოფლის განვითარების ატაშეს, ხუან ეჩანოვეს ესაუბრა.
- ეს არ არის ახალი პროგრამა. ENPARD-ის პროგრამა აქამდეც არსებობდა. ამ პროგრამის ფარგლებში 40 მლნ ევრო უკვე დაიხარჯა. ახლა დამატებით კიდევ 12 მლნ ევრო გამოიყო.
- რომელ პროგრამებს მოხმარდება ეს თანხა?
- 12 მლნ ევრო ძირითადად სამი მიმართულებით დაიხარჯება. ეს მიმართულებებია: სოფლის განვითარების ხელშეწყობა, კოოპერატივების განვითარების ხელშეწყობა და საბიუჯეტო დახმარება.
სოფლის განვითარების პროგრამისთვის 3 მლნ ევრო გამოიყოფა, კოოპერატივების განვითარების ხელშეწყობისთვის 2, 5 მლნ ევრო, საბიუჯეტო დახმარებისთვის კი 6 მლნ ევრო.
საბიუჯეტო დახმარების პროგრამისთვის გამოყოფილ ამ თანხას საქართველო 2016 წელს მიიღებს. ამ პროგრამის ფარგლებში 6 მლნ ევროს ოდენობის დახმარება საქართველოს მთავრობამ წელსაც მიიღო. მომავალ წელს კი 8 მლნ ევროთი დავეხმარებით. საბიუჯეტო დახმარებისთვის გამოყოფილი თანხა პირდაპირ ბიუჯეტში გადაირიცხება, მაგრამ ეს არ არის საჩუქარი. ამ თანხას მთავრობა მიიღებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მასზე დაკისრებულ მოვალეობებს შეასრულებს. ამ შემთხვევაში წინაპირობა ფერმერთა საკონსულტაციო სამსახურის სისტემის შექმნაა. 2016 წლისთვის ეს სისტემა უკვე ჩამოყალიბებული უნდა იყოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში საქართველოს მთავრობა ახალ ტრანშს ვერ მიიღებს.
- რას გულისხმობს სოფლის განვითარების პროგრამა?
- ეს სრულიად ახალი კომპონენტია. ეს არ არის ის, რაც საქართველოში კარგად ესმით. ევროკავშირში სოფლის განვითარება სამ კომპონენტს მოიცავს: აგრარული წარმოების განვითარებას, აგრარული წარმოების ალტერნატიული ეკონომიკური საშუალებების განვითარებას და გარემოს დაცვას. საქართველოც ამ გზით უნდა წავიდეს. ამას ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაც მოითხოვს. რა თქმა უნდა, საქართველოში ბევრი ისეთი პროექტი ხორციელდება, რომელიც აგრარული წარმოების, ალტერნატიული ეკონომიკური საქმიანობების განვითარებასა და გარემოს დაცვაზეა ორიენტირებული. ახალი პროგრამის სიახლე არის ის, რომ მასში ეს სამივე კომპონენტი ინტეგრირებულია.
ამ პროგრამის განხორციელების მიზნით სავარაუდოდ, ზაფხულის ბოლოს გამოვაცხადებთ ტენდერს, რომელიც გამიზნული იქნება სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისთვის. ეს იქნება საპილოტე პროგრამა, რომელიც საქართველოს სამ რაიონში განხორციელდება. რაიონები ჯერ არ არის შერჩეული. საპილოტე პროექტის დასრულების შემდეგ დაიწყება ახალი პროგრამა - ENPARD-2, რომელიც ბევრად უფრო მასშტაბური იქნება და მთელ საქართველოს მოიცავს.
- რა იქნება ამ პროგრამის პრიორიტეტები?
- როცა ვსაუბრობთ სოფლის განვითარებაზე, უმრავლესობა ფიქრობს რომ ეს არის აგრარული წარმოების განვითარება. ეს ასე არ არის. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სოფლად მცხოვრებ მოსახლეობას ალტერნატიული დასაქმების საშუალება ჰქონდეს. ჩვენი მიზანია, ხელი შევუწყოთ ადგილობრივი ეკონომიკის განვითარებას. ამჟამად საქართველოს სოფლებში აგრარული სფეროს გარდა მოსახლეობის დასაქმების სხვა საშუალება არ არსებობს. მე ხშირად მომყავს ეს მაგალითი: ზოგიერთ სოფელში მაღაზიაც კი არ არის. ადამიანებს არ აქვთ ნაღდი ფული, რომ რაიმე იყიდონ.
- აგრარული წარმოების ალტერნატიულ რომელ ეკონომიკურ საქმიანობებეზე შეიძლება ვისაუბროთ?
- ეს შეიძლება იყოს მომსახურების სერვისი. ბევრ სოფელში არ არის სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის შეკეთების საშუალება. ასევე არის ისეთი მიმართულებები, რომლებიც პირდაპირ არ არის დაკავშირებული სოფლის მეურნეობასთან. მაგალითად, აგროტურიზმი. საქართველოს მოსახლეობის 50% სოფლის მეურნეობის სფეროშია დასაქმებული. ეს ადამიანთა ძალიან დიდი რაოდენობაა. ადრე თუ გვიან, აგრარულ სფეროში დასაქმებული მოსახლეობის რაოდენობა უნდა შემცირდეს. ეს არის სოფლის მეურნეობის მოდერნიზაციის ერთადერთი გზა. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველა ადამიანი, რომელიც აგრარულ სფეროში საქმიანობას შეწყვეტს, საცხოვრებლად ქალაქში გადავა. ჩემს სამშობლოში, ესპანეთში სოფლის მეურნეობაში დასაქმებულია მოსახლეობის 5%, მაგრამ სოფლად ცხოვრობს მოსახლეობის 40%. საფრანგეთში აგრარულ სექტორში დასაქმებულია მოსახლეობის 3%, მაშინ როცა სოფლად მოსახლეობის 40% ცხოვრობს. ყველაფერი დამოკიდებულია იმ პოლიტიკაზე, რომელსაც სახელმწიფო განახორციელებს. საქართველოში, ისევე როგორც ევროკავშირის ქვეყნებში, სოფლად მცხოვრებ მოსახლეობას უნდა ჰქონდეს არასასოფლო-სამეურნეო სექტორში მუშაობის შესაძლებლობა.
- საპილოტე პროექტში მონაწილეობის მიღების უფლება ვის ექნება, ოჯახურ მეურნეობას თუ სათემო ორგანიზაციას?
- ტენდერის მეშვეობით გამოვლინდებიან ის ორგანიზაციები, რომლებიც გრანტების გაცემაზე იმუშავებენ. ეს არ იქნება მხოლოდ ოჯახურ მეურნეობებზე გამოყოფილი გრანტები. მაგალითად, სოფლად მცხოვრებმა ადამიანებმა შეიძლება გადაწყვიტონ, რომ მათ ურჩევიათ რაიმე ხელობის შესწავლა, ან აგროტურიზმში დასაქმება და ამისთვის ტრენინგი სჭირდებათ. შესაძლოა, მათთვის უფრო პრიორიტეტული იყოს ტურისტული მარშრუტების გაკეთება და იქ გზების მოწყობა, რადგან თუ იქ ტურისტები მივლენ, ხალხიც დასაქმდება. ევროპაში ასეთი პროექტები ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფების მეშვეობით ხორციელდება. ამ ჯგუფებში შეიძლება იყოს როგორც ადგილობრივი მოსახლეობა, ისე არასამთავრობო ორგანიზაციები. მათ შესაძლოა, სხვადასხვა ინიციატივები წარმოადგინონ. გვინდა, რომ განსხვავებული იდეები ვიხილოთ. ამიტომ არის ეს საპილოტე პროექტი. დაახლოებით ასეთი პროგრამა იყო სოფლის განვითრების პროგრამა. ეს კარგი პროგრამა იყო. მან სოფელი გააძლიერა. მაგრამ, ეს არ იყო გრძელვადიანი და თანმიმდევრული პროგრამა. მაგალითად, შეიძლებოდა სოფელს ეთქვა, რომ სასაფლაოს კედლის შეკეთება სჭირდებოდათ და ამას აკეთებდნენ. არ ვამბობ, რომ ეს ცუდია, მაგრამ ეს იმას ჰგავს, მტირალ ბავშვს კანფეტს რომ აძლევენ. ეს იყო კარგი საწყისი იმისთვის, რომ სოფელს თვითორგანიზება მოეხდინა. ახლა საჭიროა ისეთი პროგრამის განხორციელება, რომ სოფელი თანმიმდევრულად განვითარდეს.
თუ ჩვენ ვსაუბრობთ საქართველოს ევროკავშირთან დახლოებაზე, ევროკავშირი საქართველოს სთავაზობს ძალიან კარგ მოდელს. შესაძლებელია, რომ სოფლად გქონდეს ძალიან კარგი ცხოვრება ისე, რომ არ იყო ჩართული სოფლის მეურნეობაში. ევროპა არ არის მხოლოდ ისეთი ლამაზი ქალაქები, როგორებიცაა რომი და პარიზი. ნებისმიერ პატარა სოფელშიც კი ღირსეული ცხოვრების პირობებია.
- რა კრიტერიუმებზე იქნება დამოკიდებული გრანტის მოცულობა?
- ეს ახლა უნდა განვსაზღვროთ. არის გარკვეული პრინციპები, რომლებიც უნდა დავიცვათ. გრანტის მიმღები ვალდებული იქნება, რომ თანადაფინანსებაში მიიღოს მონაწილეობა. ეს სქემა ადაპტირებული უნდა იყოს კონკრეტულ რაიონთან, რადგან ყველა რაიონში გასხვავებული პირობები და რეალობაა. გრანტის გაცემის მთავარი პრინციპი იქნება ბიზნესგეგმის არსებობა: ნებისმიერი საქმიანობა ბიზნესგეგმას უნდა ეფუძნებოდეს და ეს გეგმა ეკონომიკურად მდგრადი უნდა იყოს. შესაძლოა, ვიღაცას მოსწონდეს რუსთავის გარეუბანში ეკოტურისტული კურორტის შექმნის იდეა, მაგრამ ცხადია, რომ ასეთი პროექტი გრანტის გამცემის დიდ დაინტერესებას არ გამოიწვევს.
- როდის შეირჩევა საპილოტე პროექტისთვის რაიონები და პრიორიტეტები?
- ჩვენი ფოკუსი იქნება იმ ადგილებზე, სადაც ეკონომიკური სირთულეებია. პროგრამას ექნება ორი წინაპირობა. 1. ის აუცილებლად უნდა განხორციელდეს სოფელში. 2. იმ ადგილზე, სადაც ეს პროგრამა განხორციელდება, აგრარული წარმოება არ უნდა იყოს ეკონომიკური საქმიანობის ერთადერთი შესაძლებლობა.
ჩვენი სურვილია, რომ ამ პროგრამებს საქართველოს ხელისუფლებამ თვალი ძალიან აქტიურად მიადევნოს. საქართველოში პრობლემა არის ის, რომ არ არსებობს სოფლის განვითარების სამინისტრო. არსებობს რეგიონული განვითარების სამინისტრო, მაგრამ ის აწესრიგებს რეგიონებს შორის დამაკავშირებელ ინფრასტრუქტურას და არა სოფლისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურას. არსებობს სოფლის მეურნეობის განვითარების სამინისტრო, მაგრამ ის ფოკუსირებულია სოფლის მეურნეობის განვითარებაზე. სამინისტრო ყურადღებას აქცევს იმ რეგიონებს, სადაც სოფლის მეურნეობის განვითარების შესაძლებლობა არსებობს. არსებობს გარემოს დაცვის სამინისტრო, რომლის მანდატიც გარემოს დაცვაა. სამივე სამინისტროს განსხვავებული პრიორიტეტები აქვს. სოფლის მოსახლეობას სჭირდება სოფლის მეურნეობაც, ინფრასტრუქტურაც და გარემოს დაცვაც. რაც მთავარია, ამ პოლიტიკაში დაცული უნდა იყოს ბალანსი. ევროპის განვითარებულ ქვეყნებში ცალკე აღებული სოფლის მეურნეობის სამინისტრო აღარ არსებობს. არის სამინისტრო, რომელიც პასუხს აგებს სოფლის მეურნეობაზეც, სოფლის ინფრაქსტრუქტურის განვითარებაზეც და გარემოს დაცვაზეც, ყველა იმ საკითხზე, რომელიც სოფლად მცხოვრები მოსახლეობისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია.
- როდის დაიწყება სოფლის განვითარების პროგრამის პროექტები?
- პროექტები სავარაუდოდ, 2015 წლის იანვარში დაიწყება. ეს პროექტი გაგრძელდება 2 წელი. ამჯერად ამ პროგრამასთან მიმართებით დიდი მოლოდინი არ უნდა გვქონდეს, რადგან ეს საპილოტე პროგრამაა. ჩვენთვის ეს ტესტია. ENPARD-2-ის დროს ეს პროგრამა ბევრად უფრო მასშტაბური გახდება.
- რა საქმიანობებს განახორციელებს კოოპერატივების განვითარების ხელშეწყობის პროგრამა?
- კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს ჩვენ ყოველთვის ვეხმარებით. გრანტების მეშვეობით ხელს ვუწყობთ ახალი კოოპერატივების ჩამოყალიბებასაც. ეს მიმართულება ჩვენი ადრინდელი საქმიანობის გაგრძელებაა. ახლა ჩვენ დავეხმარებით კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს იმისთვის, რომ მათ ტრენინგების დახმარებით ხელი შეუწყონ კოოპერატივების ჩამოყალიბებას. ტრენინგების მეშვეობით ისინი მიიღებენ ახალ ცოდნას ბიზნესის წარმოების, მენეჯმენტის და საგადასახადო საკითხების შესახებ. ეს იქნება დახმარება იმისთვის, რომ კოოპერატივების წარმომადგენლებმა უკეთ ისწავლონ ბიზნესის წარმოება. გარდა ამისა, ამ გრანტის მთავარი მიზანია კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს შესაძლებლობების გაძლიერება და მისი ეფექტურ უწყებად ჩამოყალიბება.
პროგრამის ამ ნაწილს ჩვენ განვახორციელებთ ტენდერის მეშვეობით, რომელიც სექტემბერში გამოცხადდება. გვინდა, რომ ამ მიზნით საქართველოში რომელიმე ევროპული ქვეყნიდან კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს მსგავსი ორგანიზაცია შემოვიყანოთ და მათ "თვინინგის", ანუ დაძმობილების პროგრამის ფარგლებში ერთად იმუშაონ.
კოოპერატივების განვითარების პროგრამა ორ კომპონენტს მოიცავს: შესაძლებლობების გაძლიერებას, სწავლებას და ინვესტირებას. მთავარი კრიტერიუმი ამ შემთხვევაშიც ბიზნესგეგმის არსებობა იქნება. ყურადღებას მივაქცევთ წინაისტორიასაც. კოოპერატივს გარკვეული ეკონომიკური საქმიანობა აუცილებლად უნდა ჰქონდეს უკვე განხორციელებული.
ინვესტირება გულისხმობს ინფრასტრუქტურის, ან ტექნიკური აღჭურვილობის შეძენაში დახმარებას, ოღონდ თანადაფინანსების პრინციპით. გრანტის მთლიანი თანხის 20% კოოპერატივმა თვითონ უნდა მოიძიოს. ეს მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ ვიცოდეთ ვის აქვს ნამდვილი ბიზნესმიდგომა. ავიღოთ ასეთი მაგალითი: შესაძლოა, კოოპერატივს სჭირდება მაცივარი, რომელიც 20 000 ევრო ღირს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ინვესტიცია, რომელმაც კოოპერატივში გაერთიანებული 10 ფერმერის ცხოვრება შესაძლოა, მნიშვნელოვნად შეცვალოს.კოოპერატივისთის 20 000 ევროს გადახდა ადვილი არ არის. 20 000 ევროს 20% არის 4000 ევრო. რადგან კოოპერატივში 10 ფერმერია, ე. ი თოთოეულ მათგანს 400 ევროს დადება მოუწევს. ყველა ფერმერს შეუძლია 400 ევროს მოძიება. შესაძლოა, ამისთვის მას ძროხის გაყიდვაც მოუხდეს, მაგრამ საამგიეროდ ეს გახდება მისი მეურნეობის განვითარების ნაწილი.
- რას ნიშნავს შესაძლებლობების განვითარება?
- დავუბრუნდეთ ჩვენს 10-ფერმერიან კოოპერატივს. ამ შემთხვევაში ეს იქნება მაცივრის გამოყენების სწავლება. პროგრამა დაეხმარება მათ ბიზნესგეგმის შედგენის სწავლებაში, ბუღალტერიის ორგანიზებაში, საგადასახადო, საორგანიზაციო საკითხების და მარკეტინგის სწავლებაში. პრინციპში, ჩვენ ხელს ვუწყობთ კომპანიის ჩამოყალიბებას. კოოპერატივი არის კომპანია.
- გრანტის მიმღების ფინანსური თანამონაწილეობა აუცილებელი იქნება?
- ევროკავშირის პროგრამებში ეს სტანდარტული მოთხოვნაა - გრანტის მთლიანი თანხის 20% გრანტის მიმღებმა უნდა მოიძიოს. არ გვინდა ხელი შევუწყოთ ზარმაც ადამიანებს, რომლებსაც ადვილად ხელმისაწვდომი თანხით სარგებლობა სურთ.
ესაუბრა მანანა ვარდიაშვილი
