ალტერნატიული აუდიტი ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების მოთხოვნებთან წინააღმდეგობაში მოდის
ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმება იგივე ალტერნატიული აუდიტი 2015 წლის პირველი იანვრიდან აღარ იარსებებს. მისი გაუქმების ძირითად მიზეზად პროექტის ვადის ამოწურვა სახელდება. გარდა ამისა, ალტერნატიული აუდიტი ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების მოთხოვნებთანაც წინააღმდეგობაში მოდის.
ალტერნატიული აუდიტის პროექტი ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის ბრძანებით დამტკიცდა. მოგვიანებით აუდიტორთა კატეგორიების მინიჭების წესთან დაკავშირებით პროექტში ცვლილებები შევიდა. საწყის ეტაპზე A, B და C კატეგორიები იყო. C კატეგორიის აუდიტორს შეეძლო 300 ათას ლარამდე წლიური ბრუნვის მქონე გადასახადის გადამხდელების შემოწმება, B კატეგოორიის მფლობელი 3 მილიონამდე ბრუნვის მქონე გადასახადების გადამხდელებს ამოწმებდა და A კატეგოორიის აუდიტორს კი შემოწმება 3 მილიონზე ზემოთ უნდა განეხორციელებინა. დღევანდელი მონაცემებით განსაზღვრულია პირველი ან მეორე კატეგორია. პირველი კატეგორიის აუდიტორს გადასახადის გადამხდელის ბრუნვის ოდენობის მიხედვით შეზღუდვა არ უწესდება. ხოლო მეორე კატეგორიის აუდიტორს უფლება აქვს აუდიტი ჩაუტაროს მხოლოდ იმ გადამხდელებს, რომელთა წლიური ბრუნვა 500 ათას ლარს არ აღემატება. ამჟამად პირველი კატეგორია მინიჭებული არავის აქვს.
საქართველოს პროფესიონალ ბუღალტერთა და აუდიტორთა ფედერაციის აღმასრულებელი დირექტორი ლავრენტი ჭუმბურიძე ამბობს, რომ ასოცირების შეთანხმება ალტერნატიული აუდიტის გაუქმებას სასწრაფოდ არ ითხოვს: „ასოცირების შეთანხმება ყველაზე ადრე 3 წლის შემდეგ ითხოვს აუდიტის ევრო სტანდარტებთან, ევროდირექტივებთან შესაბამისობას. საქართველოში ძალიან დაახლოებულია აუდიტის და აღრიცხვის სტანდარტები ევროკავშირის დირექტივებთან. რა თქმა უნდა, სრული შესაბამისობა არ არის, მაგრამ ამ სფეროში საკანონმდებლო მიახლოება ადვილი იქნება.
ჩვენი ორგანიზაცია ალტერნატიული აუდიტის მთლად გაუქმებას არ ემხრობოდა, სასურველი იყო ამ ინსტიტუტის რეფორმირება. გაუქმების გადაწყვეტილება უცხოელი ექსპერტების რეკომენდაციების შედეგია. შემოღების პერიოდიდან არ უჭერდნენ მხარს, რადგან ასეთი პრაქტიკა მსოფლიოს არც ერთ ქვეყანაში არ გვხვდება. ისინი ალტერნატიული აუდიტის ნაცვლად შემოსავლების სამსახურის კვალიფიცირებული თანამშრომლების რაოდენობის გაზრდას მოითხოვდნენ. როგორც ჩანს, საქართველოს მთავრობამ უცხოელი სპეციალისტების მოსაზრებებს გაუწია ანგარიში“.
„მომავლის ინიციატივების ცენტრი“-ს პრეზიდენტი, სამართალმცოდნე ლევან ალაფიშვილი ალტერნატიული აუდიტის გაუქმებას ემხრობა: „უნდა გაუქმებული ალტერნატიული აუდიტი იმიტომ, რომ ეწინააღმდეგება ყველაფერს, როგორც საერთაშორისო სტანდარტებს აუდიტისას ასევე ანტიმონოპოლიურ კანონმდებლობასა თუ პრინციპებს. ქართული ალტერნატიული აუდიტის ანალოგის მოძებნა რთულია. შემოსავლების სამსახური თავად ატარებდა თავისივე კონკურენტების აუდიტორებისა თუ აუდიტორული ფირმების ტესტირებას. სტრუქტურულად არ არის სწორი, როდესაც სახელმწიფო კონკურენციაში შედის კერძო სექტორთან“.
შემოსავლების სამსახურის საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი ხატია მოისწრაფიშვილი აცხადებს, რომ ალტერნატიული აუდიტი თანამედროვე საგადასახადო ადმინისტრირების პრინციპებს ეწინააღმდეგება:„საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების რეკომენდაციებშიც ხაზგასმულია, რომ შემოწმება უნდა მოხდეს განსაკუთრებული რისკის გადამხდელების და მოსახლეობის ფართო წრეებზე გათვლილი არ უნდა იყოს. თავის დროზე ალტერნატიული აუდიტის შემოღების ძირითადი მიზეზი სწორედ ტოტალური შემოწმება იყო. რისკების მიუხედავად ყველა გადამხდელი მოწმდებოდა“.
ლავრენტი ჭუმბურიძის თქმით, ალტერნატიული აუდიტის პროექტს ნაკლთან ერთად პლიუსებიც ჰქონდა: „პრობლება იყო აუდიტის ნაწილში, ეს იყო ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმება, ფაქტობრივად, იქ იკარგებოდა აუდიტორის დამოუკიდებლობა, არ გამოიყენებოდა აუდიტორის სტანდარტები. დავალებას იძლეოდა საგადასახადო ინსპექცია თავის სახელმძღვანელოს მიხედვით. ეს უფრო იყო ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმება, ვიდრე აუდიტი. ამ პროექტის პლიუსი ის იყო, რომ საჭიროების შემთხვევაში ბევრად მეტი გადასახადის გადამხდელის შემოწმება შეიძლებოდა, ბიუჯეტშიც მეტი თანხა შედიოდა და მეწარმეც ჯარიმა-საურავისგან თავისუფლდებოდა“.
ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის აღმასრულებელი დირექტორი ნინო ევგენიძე აცხადებს, რომ ალტერნატიული აუდიტის არსებობით სახელმწიფოს გადასახადების ადმინისტრირებისთვის გასაწევი ხარჯი უმცირდებოდა:„ალტერნატიული აუდიტის სამსახურმა შეამცირა, ყოველ შემთხვევაში, უნდა შეემცირებინა, სახელმწიფოს მიერ აუდიტის ჩატარების ხარჯები, რადგან ამ ტვირთს, ნებაყოფლობით, თავად მეწარმეები კისრულობდნენ ალტერნატიული აუდიტის არჩევით“.
ევროპასთან ასოცირების შეთანხმების 282-ე მუხლი საქართველოს საგადასახადო სისტემის განვითარებას ეხება:
„მხარეები გააძლიერებენ და გააღრმავებენ თავიანთ თანამშრომლობას, რომელიც მიზნად ისახავს საქართველოს საგადასახადო სისტემისა და ადმინისტრირების განვითარებას, მათ შორის, გადასახადების შეგროვებისა და კონტროლის შესაძლებლობის გაძლიერებას, უზრუნველყოფენ გადასახადების ეფექტიან შეგროვებას და გაააქტიურებენ ბრძოლას საგადასახადო თაღლითობისა და გადასახადებისგან თავის არიდების წინააღმდეგ“.
ხატია მოისწრაფიშვილი ამბობს, რომ ალტერნატიული აუდიტის მუშაობის შეფასების შედეგად სწორედ გადასახადების შეგროვებასთან დაკავშირებით ბევრი ხარვეზი გამოვლინდა: „მთელი ამ ხნის განმავლობაში ალტერნატიული საგადასახადო აუდიტის შედეგებზე ხარისხის კონტროლს ახორციელებდა შემოსავლების სამსახური, რომლის მიზანიც იყო ალტერნატიული საგადასახადო აუდიტის შედეგების საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობასთან შესაბამისი სამართლებრივი ანალიზი. სტატისტიკის მიხედვით ძალიან ბევრი ხარვეზი გამოვლინდა, იგივე დარიცხვების თვალსაზრისით. არ მოხდა 3 მილიონ ლარზე მეტის დარიცხვა, როცა დასარიცხი იყო. 4 ალტერნატიულ აუდიტორზე სისხლის სამართლის საქმეც აღიძრა“.
ლავრენტი ჭუმბურიძის აზრით, აღნიშნული პროექტის დასრულება აუდიტორული კომპანიების გარკვეულ ნაწილს ფინანსურად დააზარალებს: „კომპანიების ნაწილი, რომლებიც ფინანსურ აუდიტს აკეთებენ, ნაკლებად დაზარალდება იმიტომ, რომ მათი ბაზარი იყო ფინანსური ანგარიშგების აუდიტი და ალტერნატიული აუდიტი დამატებითი შემოსავლის წყაროდ ჰქონდათ. მაგრამ ათობით კომპანია, რომლებიც შემოსავლებს ძირითადად ალტერნატიული შემოწმებიდან იღებდნენ, ისინი დაზარალდებიან“.
ხატია მოისწრაფიშვილი ამბობს, რომ შემოსავლების სამსახური დაინტერესებულია პროფესიონალი კადრებით და ალტერნატიულ აუდიტორებს გარკვეული პროცედურების გავლის შემდეგ საშუალება ექნებათ ისევ ამ სფეროში იმუშაონ, თუმცა ამჯერად უკვე საჯარო მოხელის სტატუსით: „ვფიქრობთ, ჩვენი კონტიგენტი გავზარდოთ. გამოვაცხადებთ კონკურს და ალტერნატიული აუდიტორები, რომლებსაც ტესტირება ჩაბარებული აქვთ დადებითი შეფასებებით, სხვა კონკურსანტებთან მიმართებაში უპირატესობით ისარგებლებენ. მათ საშუალება ექნებათ, საქმიანობა ჩვენთან განაგრძონ“.
ზურაბ მოდებაძე
