აზერბაიჯანში ქართული ცხვრის და მსხვილფეხა საქონლის ექსპორტი შემცირდა
მესაქონლეებს წინ მძიმე ზამთარი ელოდებათ
აზერბაიჯანში, რომელიც ქართული მეცხოველეობისთვის გასაღების ყველაზე დიდი და სტაბილური ბაზარია, ბოლო 2 წლის განმავლობაში ქართული ცხვრის და მსხვილფეხა საქონლის ექსპორტი მცირდება - აზერბაიჯანში ქართულ ცხვარს და ბუღას იაფი უკრაინული და ყაზახური საქონელი ანაცვლებს.
წალკის რაიონის სოფლებში მცხოვრები მოსახლეობა თავს ძირითადად მეცხოველეობით ირჩენს. ბუღების გაზრდა-გაყიდვა ბოლო წლების განმავლობაში მათთვის მომგებიან საქმედ იქცა, რადგან ქართული მსხვილფეხა საქონელი აზერბაიჯანში დიდი მოთხოვნით სარგებლობდა. საქონლის მოსაშენებლად ბევრმა გლეხმა და ფერმერმა სესხიც აიღო. ამჟამად წალკის რაიონის მარტო ერთ სოფელში - საყდრიონში გლეხებს გასაყიდად გამზადებული 60 სული ბუღა ჰყავთ, მყიდველი კი აღარ ჩანს.
"მე და ჩემს ძმას 15 ბუღა გვყავს. 3 წლის ბუღაში ადრე თუ 1500-1700 ლარს გვაძლევდნენ, ახლა 1000 ლარსაც აღარ იხდიან. თუ რამდენიმე თვის წინ სოფელში ყოველდღიურად 100-მდე "კამაზის" ფირმის სატვირთო მანქანა შემოდიოდა და საქონლის ყიდვა დასწრებაზე იყო, ახლა ერთი მანქანაც აღარ მოდის. ერთი შეკვრა თივა 5 ლარი ღირს. წარმოიდგინეთ, ბუღას როგორი კვება სჭირდება და მიხვდებით, როგორ ვზარალდებით. ბუღების საყიდლად ბევრმა ბანკიდან სესხიც კი გამოიტანა. ისინი ჩვენთან შედარებით კიდევ უფრო მეტად ზარალდებიან," - ამბობს www.eugeorgia.info-სთან საუბარში წალკის რაიონის სოფელ სამებაში მცხოვრები მურმან შანთაძე.
რასიმ მუხტაროვი მსხვილფეხა საქონლით ვაჭრობს. ის შუამავალია აზერბაიჯანელებსა და ქართველ ფერმერებს შორის. მუხტაროვი აცხადებს, რომ აზერბაიჯანთან ვაჭრობა ივნისიდან შემცირდა: "ივნისის შემდეგ აზერბაიჯანში მსხვილფეხა საქონელი ფაქტობრივად, აღარ იყიდება. ქართული ცხვარი ჯერ კიდევ გადის, მაგრამ ბუღა აღარ გაჰყავთ. თუ ადრე აზერბაიჯანში ექსპორტზე ერთ კვირაში 3000 სული ბუღა გადიოდა, ახლა 5 სულიც აღარ გვეყიდება. ფასი დაეცა. 500-700 კგ-იან ბუღაში 1000 ლარზე მეტს აღარ იძლევიან. ეს გლეხისთვის თვითღირებულებაზე დაბალი ფასია. აზერბაიჯანელებმა ქართული მსხვილფეხა საქონელი შედარებით იაფი ყაზახური და უკრაინული საქონლით ჩაანაცვლეს".
საექსპორტო ბაზრებს ქართული ცხვარიც კარგავს
მეცხვარეთა ასოციაციის თავმჯდომარის, ბექა გონაშვილის განცხადებით, მოთხოვნა ქართულ ცხვარზეც კლებულობს: "ქართულ ცხვარს ყაზახური და სომხური ცხვარი ანაცვლებს. მთავარი მიზეზი ფასია. ამჟამად საქართველოში ერთი ცხვარი 90$ ღირს. ყაზახური ცხვარი ჩვენს ცხვართან შედარებით 50-60%-ით იაფია, მაგრამ სამაგიეროდ ზომაში ორჯერ დიდია. სომხური ცხვარიც ქართულ ცხვარზე 1,5-ჯერ დიდია და შედარებით იაფიც. ამიტომ მყიდველი მას მეტი ჰყავს".
ბექა გონაშვილის განცხადებით, ქართული ცხვრის ფასს საძოვრებზე არსებული მაღალი გადასახადები და საკვების ფასი აძვირებს. მეცხვარეთა ასოციაციის თავმჯდომარე ამბობს, რომ ხელისუფლება მესაქონლეობის განვითარებას ჯეროვან ყურადღებას არ უთმობს და დარგის განვითარების ერთ-ერთ შესაძლო შემაფერხებელ გარემოებაზეც საუბრობს: "სომხური ცხვარი ექსპორტზე საქართველოდან გადის და რაც მთავარია, გადის როგორც ქართული ცხვარი. რამდენიმე არაბული ქვეყანა ჯანმრთელობის (ეპიზოოტური) პრობლემების გამო ქვეყნის შიგნით სომხური ცხვრის შეყვანას საერთოდ კრძალავს. ამიტომ სომხური ცხვარი არაბულ ქვეყნებში გადის როგორც ქართული ცხვარი, რაც შესაძლოა, ქართული მეცხვარეობის განვითარებისთვის ახალი დამაბრკოლებელი ფაქტორი გახდეს: თუ რომელიმე არაბულ ქვეყანაში დაავადებული "ქართული" ცხვარი მოხვდება, 5 წლის განმავლობაში, საქართველოდან ცხვრის ექსპორტი აიკრძალება".
ქართული ცხვრის საექსპორტო არეალი 2009 წელს გაიზარდა. საექსპორტო ქვეყნებში მოხვდნენ: ირანი, აზერბაიჯანი, ომანი, იორდანია, ლიბანი, ეგვიპტე, ყატარი, არაბეთის გაერთიანებული საემიროები... არაბი ბიზნესმენების დაინტერესება ქართული ცხვრის ხორცის გამორჩეულმა გემომ, სიიაფემ და ტრანსპორტირების დაბალმა ღირებულებამ განაპირობა. გაზრდილი მოთხოვნის გამო 5 წლის წინ ადგილობრივ ბაზარზე ცხვრის ფასი 60-დან 120 დოლარამდე გაიზარდა. არაბი ბიზნესმენები აქ ცხვარს დაახლოებით 50 დოლარად ყიდულობდნენ, საკუთარ ქვეყნებში კი 300 დოლარად ყიდდნენ. ფოთის პორტიდან არაბულ ქვეყნებში ცხვრის საზღვაო ტრანსპორტით გადაყვანას 3-4 დღე და სულზე დაახლოებით 15-25 დოლარი სჭირდება.
ქართული ცხვრის გაძვირებას რეალიზაციის პრობლემა მოჰყვა. ამჟამად ქართული ცხვარი ექსპორტზე მხოლოდ აზერბაიჯანსა და ირანში გადის. ქართული ცხვრის სტაბილური საექსპორტო ბაზრის სტატუსს აზერბაიჯანი ჯერჯერობით, ისევ ინარჩუნებს. მეცხვარეთა ასოციაციის ინფორმაციით, ხშირია საქართველოს გავლით სომხური ცხვრის არა მხოლოდ არაბულ ქვეყნებში, არამედ აზერბაიჯანში გაყვანის მცდელობაც. ბექა გონაშვილის განცხადებით, აზერბაიჯანის ბაზრის დაკარგვა საქართველოს შესაძლოა, მესაქონლეობის განადგურებად დაუჯდეს. "გვალვის გამო საძოვრები გადახმა. ფაქტობრივად, საქონლის საკვები არ არის. მთიდან ჩამოყვანილ ჭარბ საქონელს ფერმერები თუ ვერ გაყიდიან, ეს დარგისთვის კატასტროფა იქნება".
მესაქონლეობის განვითარების თაობაზე დამაიმედებელ პროგნოზს ვერც "აგრო განვითარების ჯგუფში აკეთებენ. "გვალვის გამო კახეთში ადამიანის საკვებია დეფიციტი, არათუ ცხოველის. მშიერი საქონელი კი დაავადებებისთვის მეტად მიმზიდველია. ამას თუ იმასაც დავუმატებთ, რომ ცხვრისა და ბუღის ექსპორტი შემცირდა, ძნელი სავარაუდო არ არის, რომ საბოლოო ჯამში საქართველოში ცხვრის და მსხვილფეხა საქონლის სულადობა შემცირდება", - ამბობს "აგრო განვითარების ჯგუფის" საზოგადოებასთან ურთიერთობის მენეჯერი რუსუდან გიგაშვილი.
სტატისტიკური ინფორმაცია
საქართველოში არსებული ცხვრის 80-85 პროცენტი თუშურ ცხვარზე მოდის. თუშური ცხვარი უძველესი ქართული ჯიშია. ის ხალხური სელექციით მე-13, მე-14 საუკუნეებშია ჩამოყალიბებული. თუშური ცხვარი უხეშმატყლიანია და საუკეთესო გემოს ხორცით გამოირჩევა. მისი მარტყლი ძვირფასი ნედლეულია ხალიჩებისა და სხვა სახეობათა მოთელილი ნაწარმის (ნაბადი, ქუდები და სხვა) დასამზადებლად. მოზრდილი ცხვრის წონა 70-75, ნერბების კი 40-45 კგ-ია. მატყლის ნაპარსი, შესაბამისად, 3,5-4 და 2,5-3 კგ-ს შეადგენს. თუშური ცხვარი მაღალი ნაყოფიერებითა და მერძეულობით ხასიათდება.
„საქსტატის“ ინფორმაციით, 2013 წელს საქართველოდან ცხვრის ექსპორტი 10%-ით შემცირდა. გასულ წელს საქართველოდან 15 მლნ 547 ათას 200 დოლარის ღირებულების ცხვრის ექსპორტი განხორციელდა, 2012 წელს კი 18 მლნ 156 ათას 200 დოლარის ღირებულების.
2013 წელს ყველაზე დიდი რაოდენობით - 13 მლნ 622 ათასი დოლარის ღირებულების 171 719 სული ცხვარი ექსპორტზე აზერბაიჯანში გავიდა.
