რა არის საჭირო იმისთვის, რომ საქართველომ სხვა ქვეყნის ნედლეულით შექმნილი პროდუქცია ევროკავშირში გაიტანოს

თურქული ინვესტიციით გახსნილი ტექსტილის კომპანიიდან "ბათუმი ტექსი" 1 თვის წინ 70 ადამიანი გაათავისუფლეს. "ინვესტორის გადაწყვეტილებით წარმოების ნაწილი ბულგარეთში გადავიდა. "ჩვენს  საწარმოში იკერებოდა მამაკაცის და ქალის პერანგები. იმის გამო, რომ პერანგების შესაკერად ჩინურ ქსოვილს ვიყენებდით, ეს ნაწარმი ევროკავშირის ბაზარზე საბაჟო გადასახადის გარეშე ვერ შედიოდა.  თურქეთთან "დიაგონალური კუმულაციის" შეთანხმება რომ ამოქმედებულიყო, თურქეთიდან შემოტანილი ნედლეულით დამზადებულ პროდუქტს ევროკავშირის ბაზარზე დაუბეგრავად გავიტანდით და ინვესტორიც წარმოების ნაწილს საქართველოდან ბულგარეთში არ გადაიტანდა," - ამბობს eugeorgia.info-სთან საუბარში "ბათუმი ტექსის" დირექტორი დავით ჯინჭარაძე

eugeorgia.info-მ შეისწავლა "დიაგონალური კუმულაციის" პრინციპი და გაარკვია, რომ  ჩინეთს ევროკავშირთან  და საქართველოსთან თავისუფალი სავაჭრო რეჟიმი რომ ჰქონოდა, მაშინ სამივე ქვეყნის ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე  საქართველოში შეკერილი ტექსტილის ნაწარმი ევროპის ბაზარზე უბაჟოდ შევიდოდა. 

"ბათუმი ტექსში", სადაც ინვესტორმა 7 მლნ ლარი დააბანდა,  თანამშრომლების შემცირებამდე 570 ადამიანი მუშაობდა. საწარმოში დასაქმებული მუშის საშუალო ხელფასი 400 ლარია. " ბათუმი ტექსის" ხელმძღვანელობას იმედი აქვს, რომ რამდენიმე თვეში კომპანია "ზარასთან"  ხელშეკრულებას გააფორმებენ და საწარმოდან გათავისუფლებულ თანამშრომლებს ისევ უკან დააბრუნებენ. ამასობაში კი საქართველოსა და თურქეთს შორის "დიაგონალური კუმულაციის" შეთანხმებაც დასრულდება.

იმისთვის, რომ ქართული საქონელი ევროკავშირის ბაზარზე საბაჟო გადასახადის გარეშე შევიდეს, მან აუცილებლად უნდა დააკმაყოფილოს საქონლის წარმოშობასთან დაკავშირებული პირობები  -  აუცილებლად უნდა იყოს ქართული, ანუ საქართველოში წარმოებული.  

თურქეთთან "დიაგონალური კუმულაცია", რომელიც ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაშია ჩადებული, საქართველოს საშუალებას აძლევს თურქეთიდან შემოტანილი ნედლეული ქართულ ნედლეულად ჩაითვალოს და მისი მეშვეობით დამზადებული პროდუქტი, როგორც ქართული პროდუქტი, ევროკავშირის ბაზარზე დაუბეგრავად გაიტანოს. პროდუქციის წარმოებაში თურქული ნედლეულის გამოყენების შესაძლებლობას საქართველოს ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი  თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმებასთან ერთად  ევროკავშირსა და თურქეთს შორის არსებული თავისუფალი სავაჭრო რეჟიმიც აძლევს.

"დიაგონალური კუმულაციის" შესახებ მოლაპარაკებები საქართველოსა და თურქეთს შორის  დაახლოებით 7 თვეა მიმდინარეობს. ის ჯერ ხელმოწერილი არ არის.  საქართველოსა და თურქეთთან  თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება კი უკვე რამდენიმე წელია მოქმედებს.  

                                                                             წარმოშობის სერტიფიკატი EUR.1

ევროკავშირში ქართული პროდუქცია საბაჟო  გადასახადის გარეშე რომ შევიდეს, ამისთვის მას საქონლის პრეფერენციული წარმოშობის სერტიფიკატი  - EUR.1 უნდა ჰქონდეს.  იმ შემთხვევაში, თუ მეწარმეს ქართული ნედლეული არ ჰყოფნის,  მას უფლება აქვს  წარმოებაში გამოიყენოს ევროკავშირის ნებისმიერი წევრი ქვეყნის  ნედლეული. თურქეთთან "დიაგონალური კუმულაციის" შეთანხმების გაფორმების შემდეგ ქართველ მეწარმეებს თურქული წარმოშობის ნედლეულის გამოყენების უფლებაც ექნებათ.  ეს წესი მხოლოდ იმ ნედლეულზე გავრცელდება, რომელსაც წარმოშობის სერტიფიკატი EUR.1. ექნება. ამრიგად, ქართულ კომპანიას ექნება საშუალება ევროკავშირთან თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შეღავათებით ისარგებლოს იმ შემთხვევაშიც, როცა საქონლის წარმოებაში  თურქულ ნედლეულს  გამოიყენებს.  "სამწუხაროდ, ჩვენ  ვერ  დავადგინეთ, როდის დასრულდება საქართველოსა და თურქეთს შორის "დიაგონალური კუმულაციის" შეთანხმება," - ამბობს დავით ჯინჭარაძე.

"ვცდილობთ, რომ რაც შეიძლება სწრაფად დასრულდეს შეთანხმება, მაგრამ ამ პროცედურას სჭირდება რატიფიცირება ორივე მხრიდან. შესაბამისად, ეს გარკვეულ ბიუროკრატიულ პროცედურებთან არის დაკავშირებული," - აცხადებს  www.eugeorgia.info-სთან საუბარში ეკონომიკის სამინისტროს საგარეო ვაჭრობისა და საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე მარიამ გაბუნია და დასძენს, რომ ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება და თურქეთთან "დიაგონალური კუმულაციის" შეთანხმება ინვესტიციებს იმ ქვეყნებიდანაც მოიზიდავს, რომლებსაც ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება არ აქვთ და ევროპის ბაზრებზე პროდუქციის შეტანა საბაჟო გადასახადის გარეშე არ შეუძლიათ.

ასეთმა ინვესტორებმა საქართველოში, შესაძლოა, საკუთარი ნედლეულიც შემოიტანონ. თუმცა, აქ თავს იჩენს ერთი პრობლემა: ევროკავშირს მკაცრად აქვს განსაზღვრული, როგორი უნდა იყოს მის ბაზარზე შესულ ამა თუ იმ საქონლის მთლიან ღირებულებაში იმ ქვეყნის ნედლეულის ღირებულების წილი, რომელთანაც მას თავისუფალი სავაჭრო რეჟიმი არ აქვს.  

ხათუნა ლაგაზიძეს  დასავლეთ საქართველოში პატარა ბიზნესი აქვს. ამბობს, რომ ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების გაფორმების შემდეგ მისი ბიზნესით და აქ შექმნილი პროდუქციის ევროკავშირში  ექსპორტით რამდენიმე ინვესტორი დაინტერესდა, მაგრამ საქართველოში წარმოშობილი პროდუქციის მთლიან  ღირებულებაში ევროკავშირის არაწევრი ინვესტორი ქვეყნის ნედლეულის წილი რამდენი შეიძლება  იყოს,  ეს ვერცერთ უწყებაში გაარკვიეს. 

"მაგალითად, ავიღოთ ხილის წვენი. იმისთვის, რომ ხილის წვენი საქართველოში წარმოშობილად ჩაითვალოს და ევროკავშირში ექსპორტისას შეღავათებით ისარგებლოს,  მასში არ უნდა იყოს გამოყენებული ე. წ. მესამე ქვეყანაში (ევროკავშირის წევრი ქვეყნის და თურქეთის გარდა ყველა ის ქვეყანა, რომელთანაც ევროკავშირს თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება არ აქვს) წარმოებული ხილის წვენი.

თუმცა  DCFTA  მეწარმეს აძლევს  უფლებას, გამოიყენოს მესამე ქვეყანაში წარმოებული შაქარი, მაგრამ ზღვრული რაოდენობით. გამოყენებული შაქრის ფასი  ამ ხილის წვენის ფრანკო-ფასის 30%-ს არ უნდა აღემატებოდეს. ფრანკო-ფასი არის პროდუქციის ფასი, რომელშიც შედის წარმოებისთვის საჭირო ყველა ხარჯი და მოგება, რომელსაც მწარმოებელი პროდუქციის უშუალოდ ქარხნიდან გაყიდვის შემთხვევაში მიიღებს. ამ წესის შესრულება სავალდებულოა  იმ შემთხვევში,  თუ მწარმოებელი, რომელსაც პროდუქციის ევროპაში შეტანა უნდა, პროდუქციის წარმოების დროს მესამე ქვეყნის ნედლეულს იყენებს.

მესამე ქვეყანაში წარმოშობილი ნედლეულის  ღირებულების წილი სხვადასხვა პროდუქტისთვის სხვადასხვაა. იმ შემთხვევაში, თუ გამოყენებული იქნება ევროკავშირის რომელიმე ქვეყანაში წარმოებული შაქარი, რომლის წარმოშობაც EUR.1.  სერტიფიკატით იქნება დადასტურებული, ამ წესის დაცვა სავალდებულო არ არის, " - ამბობს ეკონომიკის სამინისტროს  საგარეო ვაჭრობის არასატარიფო რეგულირების სამმართველოს უფროსი  ირაკლი სოხაძე.

EBRD-ის რეგიონალურმა  დირექტორმა, ბრუნო ბალვანერამ www.eugeorgia.info-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ მხოლოდ ევროკავშირთან გაფორმებული ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება საქართველოსთვის საკმარისი არ არის და ქვეყნამ ანალოგიური სახის ხელშეკრულებები სხვა ქვეყნებთანაც უნდა დადოს: "მე წარმოშობით მექსიკელი ვარ.  მექსიკა დიდი ქვეყანაა და განვითარების სხვა ეტაპზე ვართ, მაგრამ 25-30 წლის წინ ერთ-ერთი, რამაც ძირეული გარდატეხა შეიტანა ქვეყნის განვითარებაში, იყო ის, რომ ხელი მოვაწერეთ  თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებას 70 ქვეყანასთან. ამან მოგვცა საშუალება, რომ წარმოება მასშტაბურად გაგვეზარდა.

მაგალითად, ისრაელთანაც  მოვაწერეთ ხელი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ  შეთანხმებას, რომელიც გეოგრაფიულად ძალიან შორსაა ჩვენგან და ძალიან კონკურენტუნარიანი ბაზარია. ამ ხელშეკრულების წყალობით იქ დღეს ავოკადოს ვყიდით. ამდენად, ამოცანაა გავიხსნათ მაქსიმალურად და არა მხოლოდ ახლომდებარე რეგიონებისთვის. რასაკვირველია, რეგიონში ვაჭრობა უმნიშვნელოვანესია -  თქვენ უნდა გახდეთ ე.წ. ჰაბი, ანუ  რეგიონის ლოგისტიკური ცენტრი. თუმცა, ჰაბი საკმარისი არ არის. თქვენთვის ასევე გახსნილი უნდა იყოს სხვა, ალტერნატიული  ბაზრები, მაგალითად, ჩინეთი. ახლა ჩინელებს ღვინო შეუყვარდათ. ადრე ასე არ იყო. დღეს ჩინელები უკვე ბევრ ღვინოს ყიდულობენ".

რომელ ქვეყნებთან აქვს საქართველოს თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება?  "თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება გვაქვს თურქეთთან და დსთ-ს ქვეყნებთან. დსთ-ს  ქვეყნების  ნაწილთან გვაქვს ორმხრივი თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება, ნაწილი კი იფარება დსთ-ს მრავალმხრივი თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებით, რომლის წევრიც საქართველოც არის. დსთ-ს ქვეყნებში პროდუქტის გასატანად გაცილებით უფრო რბილი კრიტერიუმებია დაწესებული – საკითხი არ წყდება იმის მიხედვით, ადგილობრივი წარმოების ღირებულება მთლიან ღირებულებაში რა წილს იკავებს," - აცხადებს მარიამ გაბუნია.

ეკონომიკის სამინისტროს საგარეო ვაჭრობისა და საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე ამბობს, რომ 2015 წლის სექტემბერში, საქართველოს ხელისუფლებას დაგეგმილი აქვს თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ მოლაპარაკებები ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციასთანაც, რომელიც 4 ქვეყანას აერთიანებს: ისლანდიას, შვეიცარიას, ნორვეგიასა და ლიხტენშტეინს. ამ ქვეყნებს უკვე აქვთ თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება ევროკავშირთან. შესაბამისად, საქართველოსთან მსგავსი შეთანხმების შემდეგ "დიაგონალური კუმულაციით" სარგებლობა ამ ქვეყნებთანაც იქნება შესაძლებელი.

გარდა ამისა, საქართველო, შესაძლოა, ევროპისა და ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნების კონვენციას მიუერთდეს.  საქართველოს ხელისუფლებამ უკვე გაიარა წინასწარი კონსულტაციები კონვენციის წევრ ქვეყნებთან და ევროკომისიასთან. თუ საქართველო ამ კონვენციის წევრი გახდება, კონვენციის წევრ ქვეყნებთან მიმართებაში, ისევე, როგორც თურქეთთან, „დიაგონალური კუმულაციის" პრინციპი ამოქმედდება.

" თავისუფალი სავაჭრო ურთიერთობა გვაქვს დსთ-ს ქვეყნებთან, თურქეთთან და ევროკავშირთან. პრაქტიკულად, საქართველო უკვე გახდა ლოჯისტიკური და ენერგეტიკული ჰაბი და ეკონომიკურ პარტნიორებს 1 მლრდ-იან სამომხმარებლო ბაზარზე თავისუფალი სავაჭრო ურთიერთობით წვდომას სთავაზობს. თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების შესახებ  4-რაუნდიანი მოლაპარაკება ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის წევრ ქვეყნებთან, სავარაუდოდ,  სექტემბერში დაიწყება და 2016 წლის ბოლომდე დასრულდება. ამით დავასრულებთ თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმებების გაფორმებას სამეზობლოსა და ევროპის ქვეყნებთან. ამავე თემაზე უკვე დაწყებულია საუბარი აშშ-სთან. თავის მხრივ, აშშ თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ მოლაპარაკებას აწარმოებს ევროკავშირთან. ასე, რომ შესაძლოა, საინტერესო სამკუთხედი შეიქმნას. ვფიქრობთ ისეთ ბაზრებზე, როგორებიცაა კანადა და იაპონია, " - ამბობს საგარეო საქმეთა სამინისტროს საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების დეპარტამენტის უფროსი იოსებ ნანობაშვილი,  -  "საქართველოს სამეზობლოსთან ეკონომიკური კავშირების ინტენსიფიკაციის კუთხით, მნიშვნელოვანია ირანის ირგვლივ განვითარებული პროცესები. ჯერჯერობით, პროცესებს ვაკვირდებით. თუმცა, იმედი გვაქვს, რომ ირანისათვის დაწესებული ეკონომიკური სანქციების შესაძლო მოხსნა, რეგიონისათვის, მათ შორის საქართველოსთვისაც ახალ საინვესტიციო და საექსპორტო შესაძლებლობებს გააჩენს. საქართველო შედარებით პატარა ბაზარია. შესაბამისად, უცხოელი ინვესტორების დაინტერესების მთავარი ფოკუსი საქართველოს ტერიტორიისა და ხელსაყრელი ბიზნესგარემოს გამოყენება წარმოადგენს, რათა ჩვენს ქვეყანაში წარმოებული პროდუქცია ზემოხსენებულ 1 მილიარდიან ბაზარზე გავრცელდეს. შედეგი უკვე გვაქვს: საქართველო ჩართულია მასშტაბურ სატრანსპორტო და ენერგეტიკულ პროექტებში".

eugeorgia.info მომავალშიც განაგრძობს თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების შესახებ მკითხველების ინფორმირებას.