"ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდი" : სურსათის უვნებლობის სფეროს რეფორმა ნელი ტემპით მიმდინარეობს
"რეფორმების და ახალი ნორმატიული აქტების ინიცირების საქმეში აგრარული კომიტეტი ძალიან პასიურობს"
"ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდი" უკვე 4 წელია, რაც სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო რეგულირების წლიურ ანგარიშებს აქვეყნებს. ფონდმა უკვე მოამზადა სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო რეგულირების 2014 წლის წინასწარი ანგარიში. www.eugeorgia.info წინასწარი ანგარიშის შესახებ "ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის" პროექტის მენეჯერს, ვახტანგ კობალაძეს ესაუბრა.
- რეფორმა ნელი ტემპით მიმდინარეობს. უამრავი ნორმატიული აქტია მისაღები და გადასახედი. სამწუხაროდ, ეს ხდება ძალიან ნელა.
კანონი “სურსათის უვნებლობისა და ხარისხის შესახებ" საქართველოს პარლამენტმა 2005 წელს მიიღო. კანონში აისახა ევროკავშირის კანონმდებლობის ძირითადი მიდგომები, კერძოდ, სურსათის უვნებლობის რისკზე დაფუძნებული კონტროლი და ინტეგრირებული მართვის სისტემა, რომელმაც ყურადღება საბოლოო პროდუქტის სერტიფიცირებიდან სურსათის წარმოების მთელ ჯაჭვზე გადაიტანა. თუმცა, 2005-2012 წლებში გატარებულმა პოლიტიკამ, რომელიც ყველა სფეროში მაქსიმალურ დერეგულაციას გულისხმობდა, სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო რეგულირებასაც სერიოზული დაღი დაასვა. კანონის ამოქმედება სამჯერ გადავადდა - 20006 წლის დეკემბერში, 2007 წლის ივნისში და 2009 წლის დეკემბერში. შეჩერდა კანონის ის მუხლები, რომელებიც მისი აღსრულების მექანიზმს წარმოადგენდა. ასევე გადავადდა მიკვლევადობისა და საფრთხეების ანალიზისა და კრიტიკული საკონტროლო წერტილების სისტემის ( HACCP) დანერგვის მოთხოვნები.
სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო რეგულირება დღის წესრიგში მხოლოდ მას შემდეგ დაბრუნდა, რაც ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების დადების პერსპექტივა გამოჩნდა. მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა 2013 წლიდან, სურსათის ეროვნული სააგენტოს კონტროლის მასშტაბები ბოლო 2 წლის განმავლობაში უპრეცენდენტოდ გაიზარდა: გაორმაგდა ინსპექტირების რაოდენობა, ლაბორატორიული შემოწმებების რაოდენობა კი 6-ჯერ გაიზარდა. თუმცა, საქართველო ჯერ კიდევ ძალიან შორს არის სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო რეგულირების ეფექტიანი სისტემის შექმნისგან.
- რომელ პრობლემებზე აკეთებს ფონდი აქცენტს 2014 წლის ანგარიშში?
- ვერ მოხერხდა იმ ობიექტების ( ბიზნესოპერატორების, პირუტყვის ) სრული იდენტიფიკაცია, რომლებზეც უვნებლობის კონტროლი უნდა განხორციელდეს. კონტროლს მიღმა დარჩა საქართველოს სასურსათო ბაზრის დიდი სეგმენტი, რადგან მოქმედი კანონმდებლობით, სახელმწიფო კონტროლი არ ვრცელდება იმ გლეხურ მეურნეობებეზე, რომლებიც იურიდიულ პირებად არ არიან რეგისტრირებულები. გარდა ამისა, შეღავათიანი რეჟიმი ვრცელდება 200 000 ლარამდე წლიური ბრუნვის მქონე ბიზნესოპერატორებზე, საქართველოში სურსათის წარმოებასა და დისტრიბუციაში ჩართული სუბიექტების უმრავლესობა კი ფიზიკური პირი, ან მცირე მეწარმეა.
სურსათთან დაკავშირებული დაავადებების სტატისტიკა ძალიან ზოგადია. არ არსებობს ეფექტიანი სისტემა სურსათთან დაკავშირებული ეპიდემიური აფეთქებების კერების აღმოჩენისთვის. შესაბამისად, ვერ ხერხდება ეფექტიანი ზომების მიღება.
მნიშვნელოვანი ჩამორჩენაა ევროკავშირის კანონმდებლობასთან საქართველოს საკანონმდებლო მიახლოების პროცესში. "სურსათის უვნებლობის სფეროში ყოვლისმომცველი სტრატეგია და საკანონმდებლო მიახლოების პროგრამა" საქართველოს მთავრობამ 2010 წელს მიიღო. პროგრამაში დეტალურად იყო გაწერილი ის საკანონმდებლო აქტივობები, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობას ევროკავშირის სტანდარტებს მიუახლოებდა. თავდაპირველად პროგრამა და სამოქმედო გეგმა 2010-2014 წლებისთვის გაიწერა, მაგრამ, 2013 წლის ბოლოსთვის გეგმასთან მნიშვნელოვანი ჩამორჩენა დაფიქსირსდა. 2014 წელს მთავრობამ პროგრამის შესრულების ვადა 2020 წლამდე გააგრძელა.
გასულ წელს მთავრობამ მუშაობა დაიწყო სურსათის უვნებლობის, ვეტერინარიისა და მცენარეთა დაცვის სფეროებში ახალი საკანონმდებლო მიახლოების პროგრამების შემუშავებაზე, რომლებიც 2015-2030 წლებს მოიცავს და ითვალისწინებს საქართველოს კანონმდებლობის მიახლოებას ევროკავშირის 375 ნორმატიულ აქტთან. ამ პროგრამების მიღების შემდეგ კვლავ გადასახედი იქნება "სურსათის უვნებლობის სფეროში ყოვლისმომცველი სტრატეგია და საკანონმდებლო მიახლოების პროგრამა", რომლის რევიზიაზეც შარშან დიდი დრო დაიხარჯა.
სურსათის უვნებლობის სფეროს რეფორმის მნიშვნელოვანი შემაფერხებელი ფაქტორია გარე ვაჭრობა. მეწარმეები ხშირად აღნიშნავენ, რომ აბსურდულ მდგომარეობაში გრძნობენ თავს, როცა სურსათის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლები მათგან სურსათის უვნებლობასთან დაკავშირებული ყველა წვრილმანის მოგვარებას მოითხოვენ, მაშინ როცა მათი ობიექტის გვერდით, ყველი და ხორცი აბსოლუტურად არაჰიგიენურ პირობებში იყიდება.
სურსათის უვნებლობის სფეროში მოქმედი ნორმატიული აქტები მოძველებულია. მათი უმეტესობა რუსული ნორმატიული აქტების თარგმანია. რეფორმების და ახალი ნორმატიული აქტების ინიცირების საქმეში აგრარული კომიტეტი ძალიან პასიურობს. გასაგებია, რომ მთავრობას საკანონმდებლო ინიციატივების შემუშავების უფრო მეტი რესურსი აქვს. თუმცა, პარლამენტსაც შეუძლია, რომ თავად გამოიჩინოს ინიციატივა და შეიმუშავოს გარკვეული ნორმატიული აქტები, რომლებიც აქტუალურია. იყო ასეთი მაგალითები შარშან, მაგრამ, სამწუხაროდ ეს ინიციატივები სურსათის უვნებლობას არ შეხებია. საკანონმდებლო მიახლოების პროგრამა 2030 წლამდე არის გაწერილი. ეს ძალიან დიდი პერიოდია. პარლამენტს შეუძლია, რომ გარკვეული სამუშაო თავის თავზე აიღოს და მთავრობის ინიციატივებს არ დაელოდოს. გამოიკვეთა პარლამენტის არათანმიმდევრული პოლიტიკაც.
- რას გულისხმობთ, იქნებ დააკონკრეტოთ?
- "სურსათად/ცხოველის საკვებად გამოყენებული გენეტიკურად მოდიფიცირებული ორგანიზმებისა და მათგან წარმოებული გენმოდიფიცირებული ორგანიზმებისა და პროდუქტის ეტიკეტირების შესახებ" კანონის მიხედვით, ეტიკეტირების წესის დარღვევის შემთხვევაში ბიზნესოპერატორი 5000 ლარით ჯარიმდება, დარღვევის განმეორების შემთხვევაში კი 10 000 ლარით, მაშინ როდესაც სურსათის კოდექსის მიხედვით , ეტიკეტირების წესის ნებისმიერი სხვა დარღვევის შემთხვევაში ბიზნესოპერატორი 400 ლარით ჯარიმდება, ხოლო 1 წლის განმავლობაში იგივე დარღვევის განმეორების შემთხვევაში კი 1200 ლარით. ზოგადად, კოდექსით გათვალისწინებული ჯარიმების მაქსიმალური ოდენობა 2000 ლარს არ აღემატება.
