ევროკავშირმა ქართული აკრედიტაცია შესაძლოა, ორ წელიწადში აღიაროს
ევროკავშირში ექსპორტიორი ქართველი მეწარმეები პროდუქციის გამოსაცდელად ევროპის ლაბორატორიების მომსახურებით სარგებლობენ, რაც სოლიდურ თანხებს უკავშირდება. სპეტიალისტები საქართველოს აკრედიტაციის ცენტრის საერთაშორისო აღიარების აუცილებლობაზე საუბრობენ. ამ შემთხვევაში ქართველი მეწარმეები, ვისაც ევროპაში პროდუქციის გაყიდვა სურს, გაცილებით ნაკლებ თანხებს დახარჯავენ. ექსპერტების ვარაუდით, აკრედიტაციის ცენტრის საერთაშორისო აღიარება ბაზარზე ყველა საჭირო პროფილის ლაბორატორიის გაჩენას გამოიწვევს.
დეტალებში გასარკვევად www.eugeorgia.info „აკრედიტაციის ერთიანი ეროვნული ორგანო - აკრედიტაციის ცენტრი“-ს გენერალური დირექტორს, პაატა გოგოლიძეს ესაუბრა.
- რა ვითარებაა „აკრედიტაციის ერთიანი ეროვნული ორგანო - აკრედიტაციის ცენტრის“ ევროკავშირის მიერ აღიარების კუთხით?
- ვმუშაობთ ევროკავშირში არსებულ “ევროპის აკრედიტაციის თანამშრომლობასთან“ (European co-operation for accreditation). 2012 წლის ნოემბერში გავხდით მათი ასოცირებული წევრები. ახლა ვაპირებთ განაცხადის გაკეთებას ორმხრივი აღიარების ხელშეკრულებაზე, რომლის გაფორმების შემთხვევაში ევროკავშირი აღიარებს საქართველოში გაცემულ შესაბამისობის დამადასტურებელ დოკუმენტს - სერტიფიკატს. შესაბამისობის დოკუმენტები საჭიროა ევროკავშირში პროდუქტების ექსპორტისათვის.
-ეს პროცედურები დაახლოებით რა ვადებში დასრულდება? მსგავს საკითხზე ევროკავშირის ქვეყნებში როგორი გამოცდილება არსებობს?
-სულ პროცედურა შედგება 3 ნაწილისგან: წინასწარი შეფასება, შეფასება მეორე საფეხურზე, რომელიც 6-8 თვის განმავლობაში უნდა ჩატარდეს და ბოლო ეტაპი - სრული შეფასება, რომელიც დამოკიდებულია წინასწარი შეფასების შედეგებზე. რეალისტური იქნება თუ ვივარაუდებთ, რომ მომავალი წლის ბოლომდე სრული შეფასება ჩატარდება.
-სრული შეფასება აღიარების ბოლო ეტაპია?
-სრული შეფასების შედეგად, თუ ყველაფერი დასრულდა წარმატებით, ევროპის თანააკრედიტაციის თანამშრომლობა მიიღებს გადაწყვეტილებას ორმხრივი აღიარების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე, რომელსაც ჰქვია BLA და ასეთი შეთანხმება გაფორმდება EA-ს (European co-operation for accreditation) გენერალურ ასამბლეაზე, რომელიც წელიწადში ორჯერ იკრიბება. ასეთია ჩვენი გეგმა. ჩვენ 2010 წელს მიღებულ სამთავრობო პროგრამის გეგმას მივყვებით. შეფასების ჩატარებას 2015 წელს ვგეგმავდით.
- გეგმაში ჩამორჩენა არ არის?
-ჩამორჩენა არ გვაქვს.
-რა თანხები იხარჯება აკრედიტაციის ცენტრის აღიარებაზე საქართველოს და ევროკავშირის ბიუჯეტიდან?
- ასოცირების ხელშეკრულების ფარგლებში ევროკავშირი ყოველთვის სთავაზობს პარტნიორ მხარეს გარკვეულ ინსტრუმენტს დახმარებისათვის. ჩვენს შემთხვევაში ეს იყო ტექნიკური დახმარება, რომელიც TWINNING- ის პროგრამის ფარგლებში განხორციელდა და რომელიც 2014 წლის წლის იანვარში.
-ეს პროგრამა რას ითვალისწინებდა?
- პროექტი გულისხმობდა აკრედიტაციის ცენტრის პროცედურების ევროპულ პროცედურებთან ჰარმონიზაციას, ჩვენი შემფასებლების კვალფიკაციის ამაღლებას და შეფასების იმ პროცედურების დაგეგმვას, რაც ევროპაში გამოიყენება.
შედეგად მივიღეთ ის, რომ აკრედიტაციის ყველა პროცედურა შევცვალეთ და თავიდან გამოვეცით. ეს პროცედურები საერთაშორისო სტანდარტებზეა დაფუძნებული, კერძოდ: ISO-ს (International Organization for Standardization- სტანდარტების საერთაშორისო ორგანიზაცია), ევროპის აკრედიტაციის თანამშრომლობის (european co-operation for accredidation), ILAC-ის (international laboratory accreditation cooperation - ლაბორატორიების აკრედიტაციის საერთაშორისო თანამშრომლობა) და IAF-ის (international accreditation forum - საერთაშორისო აკრედიტაციის ფორუმი) სტანდარტებზე. მათ გარკვეული სახელმძღვანელო დოკუმენტები აქვთ, რომლებიც ამა თუ იმ საერთაშორისო სტანდარტით რომელიმე შესაბამისობის შემფასებელი პირის აკრედიტაციისთვის გამოიყენება. ეს პროცედურები ქართულად გადავთარგმნეთ. ისინი განთავსებულია ჩვენს ვებგვერდზე და ზოგიერთი მათგანი, როგორც სავალდებულო დოკუმენტი, აკრედიტაციის სქემაში მოხვდა, რადგან ისინი სავალდებულო, ე.წ. მანდატური დოკუმენტებია.
- რა გაკეთდა შეფასების პროცედურების ევროპულ პროცედურებთან დაახლოების და აკრედიტაციის ცენტრის შემფასებლების კვალიფიკაციის ამაღლებისთვის?
- რაც შეეხება შეფასების პროცედურების ევროპულ პრაქტიკასთან დაახლოებას, აქ ჩვენ ასეთი გზით წავედით. ჩვენი შემფასებლები იყვენენ ტრენინგებზე ლატვიაში და გერმანიაში, სადაც იმ ქვეყნების აკრედიტაციის ორგანოებთან ერთად მონაწილეობდნენ შეფასებებში; მეორე მიმართულება იყო, რომ პირიქით, ისინი ჩამოსულიყვნენ ჩვენთან და ჩვენს მიერ ჩატარებულ შეფასებებში მონაწილეობა მიეღოთ, რაც ასევე წარმატებით გაკეთდა. ამ ყველაფერს ემატებოდა თეორიული ტრენინგები და ზოგ შემთხვევაში ატესტაცია. შტატიანი თანამშრომლების გარდა ხელშეკრულებით ჩვენთან მომუშავე ადამიანებიც გადავამზადეთ. ესენი არიან ტექნიკური შემფასებლები და ასევე სხვა აკრედიტებული პირების წარმომადგენლები, ვინც ინტერესი გამოთქვა, რომ ტრენინგებში მონაწილეობა მიეღო; მესამე მიმართულება, ინფორმირებულობის გაზრდაა. ამ მიზნით რამდენიმე ვორქშოფი და კონფერენცია მოვაწყეთ. მოვიწვიეთ სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანოების წარმომადგენლები იმ სფეროებიდან, სადაც აკრედიტაცია მოქმედებს და საჭიროა აკრედიტირებული პირების მომსახურება. დავპატიჟეთ ასევე არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლები, აკრედიტირებული ლაბორატორიები და სხვა დაინტერესებული პირები.
- რატომ არ არის ასოცირების შეთანხმებაში გაწერილი აკრედიტაციის ცენტრის აღიარების სავარაუდო თარიღი?
-ბუნებრივია, იქ არ იქნება გაწერილი აღიარების თარიღი იმიტომ, რომ ასოცირების პირობებს ვაკმაყოფილებთ - ჩვენ ევროპის თანააკრედიტაციის თანამშრომლობის ასოცირებული წევრის სტატუსი გვაქვს. მაგრამ, როცა ლაპარაკი არის შესაბამისობის შეფასების შედეგების აღიარებაზე, მათ შორის ევროკავშირში რეგულირებულ სფეროში (რეგულირებული ნიშნავს იმ სფეროს, სადაც შესაბამისობის შეფასება სავალდებულოა პროდუქტის ბაზარზე განსათავსებლად), ამისთვის უკვე საჭირო იქნება ჩვენსა და EA-ს შორის ორმხრივი აღიარების ხელშეკრულება - BLA . ჩვენ ვმუშაობ წინსწრებით და ვზრუნავთ იმაზე, რომ მზად დავხვდეთ ამ შეთანხმებას, როცა ის ხელმოწერილი იქნება.
- საჭირო თუ არა ამ ეტაპზე აკრედიტაციის ცენტრის საერთაშორისო აღიარება?
- ჩვენ გავაკეთეთ ანალიზი, რამდენად აქვს დღეს ქართულ ეკონომიკას იმის მოთხოვნა, რომ აკრედიტაციის ცენტრი იყოს აღიარებული. იმისთვის, რომ ეს მსჯელობა ყოფილიყო კონკრეტული, 2 წლის წინ ჩვენ ძალიან შევეცადეთ, რომ საქართველოში ყოფილიყო აღიარებული აკრედიტაციის მქონე 1-2 ორგანიზაცია. შედეგად მივიღეთ 2 აკრედიტებული ლაბორატორია, თუმცა ამან ექსპორტის შესაძლებლობის მქონე ქართული პროდუქტებისთვის, ისეთებისთვის, როგორებიცაა მინერალური წყალი და თხილი, ვერაფერი შეცვალა ექსპორტის გაზრდის მიმართულებით. როგორც კი საქართველოში დაიწყება უფრო განსხვავებული, მაგალითად, მაღალი რისკის შემცველი ტექნოლოგიური პროდუქციის ამწეს, ლიფტის ან ატრაქციონის წარმოება, მაშინ ასეთი წარმოებისთვის უკვე მნიშვნელოვანი გახდება ქართული აკრედიტაციის აღიარება საერთაშორისო მასშტაბით.
საქართველოში რომც არ იყოს გამომცდელი, მეწარმე იპოვნის ევროკავშირში ლაბორატორიას, ან სერტიფიკაციის ორგანოს და ჩაატარებს შეფასების პროცედურებს. ეს იმ შემთხვევაზეა ლაპარაკი, თუკი ბაზარზე კონკურენტული პროდუქცია უცებ გაჩნდება და ამისთვის ჩვენი ბაზარი მზად არ იქნება, ანუ აკრედიტებული ლაბორატორია, ან შესაბამისობის შემფასებელი ორგანიზაცია ბაზარზე არ იქნება. თუმცა, მოთხოვნა იწვევს მიწოდებას. ლაბორატორიის შექმნა და მოლოდინის რეჟიმში მისი შენახვა არის აბსოლუტურად არარენტაბელური საკითხი. ჩვენთან სოციალისტური სახელმწიფო ხომ არ არის, რომ შეიქმნას ლაბორატორია და შემდეგ ელოდოს როდის გაჩნდება პროდუქცია. როგორც კი მოთხოვნა ჩნდება, უმრავლეს შემთხვევაში საქართველოს ლაბორატორიები ამას აკმაყოფილებენ, ზოგს ძალიან მალე.
-თქვენი აღიარების შემდეგ, რა ვადებში შეძლებთ ქართული ბაზრისთვის განსხვავებული სპეციფიკის ლაბორატორიისთვის აკრედიტაციის მიცემას?
-ჩვენ გვყავს შემფასებელთა გუნდი და ექსპერტები, რომლებსაც კონკრეტული სპეციფიური საკითხის ექსპერტიზისთვის ვიწვევთ. თუ არ გვყავს ასეთი ექსპერტი - ტექნიკური შემფასებელი, მაშინ მას მოვიწვევთ საზღვარგარეთიდან. ეს გაწერილია ჩვენს კანონმდებლობაში. ექსპერტის მოწვევა შეგვიძლია ჩვენი მეგობარი ქვეყნების აკრედიტაციის ორგანოებიდან, რომლებთანაც გაფორმებული გვაქვს თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრეულება. ასეთია: ლატვია და თურქეთი. ისინი ყოველთვის მზად არიან, რომ დაგვისახელონ ექსპერტი, რომელიც ჩვენს მოთხოვნას უპასუხებს. თუმცა, ჯერჯერობით ჩვენ ამ შესაძლებლობის გამოყენება არ დაგვჭირვებია.
- თაფლის შემმოწმებელმა ლაბორატორია მ და თევზის პროდუქტებში ჰისტამინის შემცველობის კვლევის ლაბორატორიამ რომ შემოიტანოს განაცხადი აკრედიტაციის მისაღებად, თუ არის მზად ამისთვის თქვენი უწყება და რამდენ ხანში შეძლებდით მათ აკრედიტაციას?
- ჩვენ მზად ვართ ვიმოქმედოთ მაქსიმალურად სწრაფად. ეს დამოიკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად სწორად გვაწვდის განაცხადს თავად ლაბორატორია. თუ ის ზუსტად უთითებს იმას, რისი გამოცდაც უნდა და უთითებს მეთოდს, განაცხადს 25 დღეში განვიხილავთ. მივიღებთ გადაწყვეტილებას ადგილზე შეფასების თაობაზე. ჩავატარებთ შეფასებას, გავაკეთებთ დაკვირვებას ამ მეთოდით გამოცდაზე და დადებითი შედეგის შემთხვევაში, დაახლოებით 10 დღეში გადავწყვეტთ აკრედიტაციის გაცემას, რადგან შეფასების შემდეგ მიღებული შედეგები აქ კიდევ ერთხელ განიხილება. საერთაშორისო მოთხოვნით, შედეგები უნდა განიხილონ კიდევ იმ პირებმა, რომლებიც შეფასებაში ჩართულნი არ ყოფილან. განაცხადის შემოტანის წესები ყველა შესაბამისობის შემფასებელი ორგანიზაციისთვის ხელმისაწვდომია.
- თუმცა ამ ეტაპზე თქვენს მიერ გაცემული აკრედიტაცია აღიარებული არ იქნება ევროკავშირის მიერ...
- კონკრეტულ პროდუქტზე უნდა ვისაუბროთ და ამის მიხედვით განვიხილოთ. უნდა გაირკვეს, ეს პროდუქტი ევროკავშირის რეგულირებულ სფეროს მიეკუთვნება თუ არა. დღემდე რა პროდუქტიც გავიდა ევროკავშირში, ყველა გავიდა საქართველოს აკრედიტაციის ცენტრის მიერ აკრედიტებული ორგანიზაციის მიერ გაცემული დოკუმენტით. ჩვენი დოკუმენტი რომ არ ეცნოთ, ასეთი შემთხვევა არ გვქონია.
- თქვენს მიერ აკრედიტებული ორგანოს მიერ გაცემული შესაბამისობის დოკუმენტით რომელი პროდუქცია გავიდა ევროკავშირში?
- ღვინო, ყველა მინერალური წყალი და თხილი.
- თხილი დაბალი რისკის შემცველ პროდუქტია და მასზე შესაბამისობის შეფასების მოთხოვნა ხომ არ ვრცელდება?
-ცალკეულ პროდუქტებზე უნდა ვილაპარაკოთ. ეს საკმაოდ კომპლექსური საკითხია. სერიოზული განსხვავებები შეიძლება იყოს. ერთ პროდუქტთან ერთი მიდგომაა, მეორესთან მეორე. მაგალითად, ხორცის პროდუქტებთან და რძის პროდუქტებთან მიმართებაში საქართველოს აკრედიტაციის ცენტრის არანაირი ურთიერთაღიარება არ ჰყოფნის, რა დონისაც არ უნდა იყოს ის. წარმოების ამ სფეროში სახელმწიფოს სურსათის უვნებლობის კონტროლის სისტემის აღიარება უნდა მოხდეს.
- ჰასპის და სურსათის უვნებლობის თანამედროვე მიდგომების დანერგვას გულისხმობთ?
- დიახ. გარდა ამისა, ჩამოდის კომისია, რომელიც აფასებს საქართველოში მთლიანად სისტემას, კანონმდებლობას, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ინსტიტუციების არსებობას, მათ მოქმედებას და მიკვლევადობის უზრუნველყოფას. ამის შემდეგ ხდება მსჯელობა მიღებული ზომების ეკვივალენტობის შესახებ და თუ შედეგი დადებითია, ქვეყანა მიიღებს ნებართვას ხორცპროდუქტების, ან რძის ევროკავშირში შეტანაზე. ეს არის სერიოზული საკითხი, რომელზეც ბელორუსი მუშაობს უკვე მრავალი წელია. არაერთი კომისია მიიღო, მაგრამ ჯერ ის შედეგი არ აქვს, რომელიც უნდა რომ მიიღოს.
ესაუბრა ზურა მოდებაძე
